ZoologiaD

76 Płazińce

Układ wydalniczy przywr podobny jest do omówionego u wypławka, z tą j różnicą, że drobne kanaliki połączone są przeważnie tylko z dwoma kanałami j zbiorczymi. Uchodzą one do pęcherza wydalniczego, skąd produkty przemiany i materii wydostają się na zewnątrz otworem wydalniczym położonym w tyle ciała, j Układ nerwowy jest również podobny do układu nerwowego wypławka. Przywry ] są z reguły zwierzętami obojnaczymi, wyjątek stanowią pasożyty układu krwio- | nośnego. Zaplemnienie przebiega krzyżowo.

Motylica wątrobowa — Fasciola hepatica. Pasożytuje w przewodach żółcio- ] wych wątroby przeważnie u przeżuwaczy (bydła, owiec, kóz i innych). Jej ] żywicielami mogą być też inne ssaki (np. koń, Świnia), a nawet człowiek, \ Występuje na wielu kontynentach. W Polsce pospolita, szczególnie na obszarach ' podmokłych. Postać dojrzała powoduje u zwierząt wiele zmian patologicznych, znanych jako choroba motylicza (fascjoloza), która objawia się m.in. utratą kondycji w związku ze złym trawieniem pokarmu. Zarażenie następuje przez ^jedzenie trawy z otorbionymi larwami.

Ciało jest listkowate, jego długość wynosi około 3 cm. Przednia część ma 1 kształt stożka, na którego wierzchołku znajduje się przyssawka gębowa, a u pod- j stawy większa przyssawka brzuszna. Dwa główne jelita mają liczne odnogi, | skierowane przeważnie do boków ciała.

Układ rozrodczy męski tworzą dwa silnie rozgałęzione jądra, położone w środkowej części tylnej połowy ciała (rys. 47), kanaliki wyprowadzające i nasieniowód, który przechodzi w pęcherzyk nasienny, a następnie w prącie (narząd kopulacyjny). Pęcherzyk nasienny i prącie otoczone są torebką prąciową, która znajduje się między przyssawką brzuszną a rozwidleniem przełyku. Prącie uchodzi do zatoki płciowej poniżej rozwidlenia przełyku.

Układ rozrodczy żeński zbudowany jest z rozgałęzionego jajnika położonego z prawej strony, tuż za przyssawką brzuszną (rys. 47), krótkiego jąjowodu, pęcherzykowatych gruczołów żółtnikowych rozmieszczonych po bokach ciała oraz macicy w postaci zwiniętego kanału, zajmującej przestrzeń za przyssawką brzuszną. Gruczoły żółtnikowe produkują związki odżywcze dla zarodków oraz substancje biorące udział w budowie skorupki jajowej. Jajnik, gruczoły żółtnikowe i macica połączone są z rozszerzoną częścią jajowodu zwaną ootypem, w którym następuje zapłodnienie komórek jajowych oraz zaopatrzenie ich w materiały zapasowe. Takie jaja przechodzą następnie do macicy, gdzie wokół nich powstaje . I skorupka jajowa. Macica uchodzi do zatoki płciowej, podobnie jak prącie. Końcowy odcinek macicy pełni rolę pochwy, tzn. przez jej otwór wnikają plemniki, które wędrują do ootypu oraz tą drogą wydostają się jaja do przewodów żółciowych żywiciela. Zapłodnione jaja, które trafiają do światła jelita żywiciela i następnie wychodzą z kałem na zewnątrz, mają na jednym biegunie skorupki wykształcone wieczko.

Cykl rozwojowy. Dalszy rozwój zarodków przebiega w środowisku wodnym (wystarczy kilka kropel wody) i trwa od 9 dni do około 2-4 tygodni w przeciętnej |

Rys. 48. Cykl rozwojowy motylicy wątrobowej. 1 — jajo z wieczkiem na biegunie, 2 — jajo po otwarciu wieczka, 3 — miracidium pokryte rzęskami, 4 — plamki oczne, 5 — sporocysta z młodocianymi postaciami redii, 6 — redia z rozwijającymi się młodymi cerkariami, 7 — cerkaria, 8 — metacerkaria otorbiona na trawie, 9 — postać dorosła, 10—muszla błotniarki moczarowej. (Wg Kratochvila 1973, zmień.)