Image
44 djvu

135

elekcyi. Czytano listy dworów zagranicznych, przyjmowano poselstwa, układano „pacta con-venta”, czyli warunki, które przyszły król miał zaprzysiądz. Sąd kapturowy, złożony z senatorów i posłów, karał przestępstwa popełnione na polach elekcyi.

W dzień oznaczony senatorowie i posłowie* otrzymawszy błogosławieństwo prymasa, udawali się pod okopy do swoich województw; najstarszy senator polecał kandydata, którego szlachta odrzucała lub przyjmowała okrzykiem: „niech żyje! vivat!”; wymagana była zgoda powszechna wszystkich województw. Po zebraniu głosów prymas objeżdżał w krąg ustawioną szlachtę, zapytując, czy zgadza się na postawionego kandydata. Odpowiadały mu okrzyki: „vivat, zgoda!” Skoro nikt nie sprzeciwiał się, nie protestował, prymas stwierdzał wybór króla, a marszałek wielki koronny podawał jego imię w bramach okopów do wiadomości powszechnej; poczem udawano się do kościoła św- Jana dla odśpiewania hymnu: „Ciebie Boże chwalimy” (Te Deum laudamus).

Niezawsze elekcye odbywały się zgodnie. Przychodziło często do wyborów podwójnych, po-waśnione stronnictwa prowadziły wojny domowe, zawiązywały się konfederacye i dopiero po walce orężnej pokonana partya uznawała zwycięskiego kandydata. Tak np. wybrano jednocześnie cesarza Maksymiliana i Stefana Batorego, Zygmunta Wazę i Maksymiliana Austryjackiego, wreszcie Stanisława Leszczyńskiego i Augusta Sasa. Obrany król, naprzód przez posłów swoich, potem osobiście zaprzysięgał tak zwane artykuły henry-kowskie i pacta conventa, poczem wydawano mu dowód obioru, dyplom elekcyi z podpisami i pieczęciami sepatorów i posłów. Władzę mo-