LastScan28

mowaniu właściwych decyzji. Poza tym względne uniezależnienie się jednostki oo zewnętrznych norm i ograniczeń stwarza jednostce szansę ujawnienia pełni własnej osobowości. W procesie „ujawniania siebie” rozwija się nie tylko jednostka, ale także otoczenie, w którym działa. Autonomia w myśleniu i aktywności sprawia, że jednostka przekazuje społeczeństwu twórczy aspekt własnej osobowości.

tli,»r # V. : m ma MM »•

Blok rozszerzający 6.2.

Koncepcja G. Labouvie-Vief w świetle badań empirycznych

i

W badaniach Labouvie-Vief i innych (1989) nad zmianami w konceptuali- f zacji emocji uczestniczyły 72 osoby od 10. do 77. r.ż. Analizowano sposób wyrażania czterech, indukowanych specjalnymi zadaniami, emocji: złości, strachu, smutku i szczęścia. Dorosłe osoby badane przejawiały głównie postfor- ś malne poziomy regulacji intersystemowych i autonomicznych. Na poziomie regulacji intersystemowych badani opisywali przeżycia emocjonalne posługując się metajęzykiem, przy wykorzystaniu pojęć integrujących wewnętrzne potrzeby z formami ekspresji emocjonalnej. Na poziomie regulacji autonomicznych badani w pełni ujawniali swoją indywidualność, akceptując konflikty emocjonalne. Ich przeżycia ogniskowały się wokół wartości: zobowiązanie i odpowiedzialność, które nie były już traktowane jako wartości konwencjonalne, ale jako ogólne i podstawowe wymiary życia ludzkiego.

Zgodnie z koncepcją Labouvie-Vief w badaniach nad zmianami w myśleniu biograficznym osób między 15. a 65. r.ż., uzyskano wyniki stosując Wywiad Dylematów Biograficznych A. Niemczyńskiego (Gurba, 1997). Analiza wypowiedzi osób badanych, których zadaniem było rozwiązanie prezentowanych sytuacji konfliktowych, typowych dla różnych okresów rozwojowych w życiu człowieka, pozwoliła stwierdzić, że młodzi dorośli posługiwali się głównie myśleniem postformalnym, podczas gdy młodzież stosowała równie często schematy myślenia intrasystemowego (stadium formalno-operacyjne w teorii Piageta), jak intersystemowego (stadium postformalne).

■■■■■■■■■■■ ' —.....■■■"-..............—

6.4. Rozwój społeczny

Rozwój społeczny człowieka obejmuje zmiany w aktywności, dążeniach i celach jednostki, ujawnianych w jej interakcjach ze środowiskiem społecznym. Jest on w znacznym stopniu uwarunkowany kulturowo, czyli wyznaczają go normy i wzorce akceptowane w grupach społecznych, w których jednostka wzrasta i które współtworzy. Wraz z rozwojem osobowym jednostki, coraz większego znaczenia nabiera jej indywidualny, autonomiczny stosunek do obowiązujących w społeczeństwie wartości i norm. Doświadczenia, o które wzbogaca się jednostka podejmując i wypełniając zadania właściwe dla okresu wczesnej dorosłości (wybór współmałżonka, założenie rodziny i podjęcie pracy zarobkowej), mogą sprzyjać jej dalszemu rozwojowi.

6.4.1. Założenie rodziny jako jedno z głównych zadań wczesnej dorosłości

Jednym z bardzo ważnych zdarzeń życiowych doświadczanych w okresie wczesnej dorosłości, jest zawarcie związku małżeńskiego. Tym samym człowiek wkracza w nowe role społeczne: współmałżonka, a następnie rodzica. Jak już wspomniano, wypełnianie obowiązków wynikających z tych ról wymaga od jednostki osiągnięcia pewnego stopnia dojrzałości przejawiającej się np.: umiejętnością nawiązywania intymnych związków, zdolnością do podejmowania samodzielnych decyzji, czy odpowiedzialnością za drugiego człowieka. Role rodzinne mogą jednocześnie stymulować dalszy rozwój. Stąd też niektórzy badacze (np. Hill, Mattessich, 1979) podkreślają konieczność opisywania rozwoju jednostki w kontekście zmian, jakim podlega jej rodzina. Również w polskich badaniach (np. Tyszkowa, 1990; Harwas-Napierała, 1995) przyjmowane jest założenie, zgodnie z którym system rodzinny stanowi złożoną, zintegrowaną całość, odznaczającą się zorganizowanymi wzorami wzajemnych interakcji. Rodzina jako środowisko rozwoju każdej tworzącej ją jednostki, jednocześnie sama podlega zmianom pod wpływem rozwoju tych jednostek.

Periodyzacja życia rodzinnego

W zależności od akceptowanych kryteriów, proponuje się różne sposoby perio-dyzacji życia rodzinnego, zmierzające do opisania uniwersalnych stadiów rozwoju rodziny (Duvall, 1977). Ze względu na kształtowanie się więzi rodzinnej, można, za J. Laskowskim (1987) wyróżnić pięć faz rozwojowych: (1) faza wstępna - narze-czeństwo (od poznania się do ślubu), (2) faza tworzącej się więzi małżeńskiej (od ślubu do urodzenia się pierwszego dziecka), (3) rozbudzanie i rozwój postaw rodzicielskich (od niemowlęctwa po okres osiągnięcia przez dziecko dojrzałości), (4) faza wzajemnego partnerstwa rodzinnego (okres, w którym rodzice mieszkają razem z dorosłymi i samowystarczalnymi pod względem materialnym dziećmi), (5) faza „pustego gniazda” (okres od momentu opuszczenia domu przez ostatnie dziecko do śmierci jednego ze współmałżonków).

Inny sposób wyznaczania faz w rozwoju rodzinnym opiera się na rozpoznaniu okresów konfliktów i harmonii w dynamice życia rodzinnego. N. Chmielnicki (1972) opierając się na badaniach rodzin nauczycielskich wyróżnił następujące okresy spiętrzenia konfliktów w rodzinie: (1) bezpośrednio po ślubie, (2) po urodzeniu pierwszego dziecka, (3) po urodzeniu drugiego dziecka, (4) kiedy dziecko osiąga 13.-14. r.ż., (5) kiedy dziecko osiąga 17.-18. r.ż., (6) po usamodzielnieniu się dziecka. Najwięcej sytuacji konfliktowych rozpoznał on w pierwszych trzech fazach życia rodzinnego.

W obydwu przykładach periodyzacji okres wczesnej dorosłości obejmuje najczęściej pierwsze trzy stadia i dlatego w tym miejscu bliżej się im przyjrzymy.

Wybór współmałżonka. W obecnych warunkach decyzja o wyborze współmałżonka jest samodzielną decyzją młodego człowieka, podejmowaną zazwyczaj pod wpływem odwzajemnionego uczucia. Często jednak, na co wskazują niektóre badania (Łobodzińska, 1963; Rogers, Amato, 1997), narzeczeni ujawniają dość mgliste