str19601 djvu

NAUKA

cza zbytnio ludzkiej zdolności myślenia. Wyrzeczenie się przez fizyczny obraz świata wspomnianej wyżej zupełności nie ma tedy charakteru zasadniczego.

Najważniejszem zadaniem fizyka jest więc odnalezienie owych naj ogólniej szych, najprostszych praw, z których można uzyskać obraz świata, uciekając się do czystej dedukcji. Do tych najprostszych praw nie dochodzi się drogą logiczną, lecz tylko przez intuicję, opartą na wczuwaniu się w doświadczenie. Wobec takiej niepewności metody rodzi się przypuszczenie, że obok siebie może istnieć dowolna ilość równorzędnych systemów fizyki teoretycznej; pogląd taki jest w zasadzie trafny. Rozwój przekonał nas jednak, że wśród wszelkich możliwych konstrukcyj za każdym razem tylko jedna jedyna bezwarunkowo przewyższa wszystkie inne. Każdy, kto naprawdę usiłował zgłębić przedmiot, musi przyznać, ze system teoretyczny jest w praktyce jednoznacznie określony przez świat doznań, mimo to, iż od doznań do zasad teoretycznych nie prowadzi żadna logiczna droga; stan ten Leibniz nazwał tak szczęśliwie „harmonją przedustawną". Fizycy stawiają częstokroć teoretykom poznania ciężki zarzut, że nie uwzględniają tej okoliczności we właściwym stopniu. Na tem, zdaje mi się, polega też istota polemiki, którą przed kilku laty toczyli ze sobą Mach i Planck.

W