32352 SNB13672

88 Osoby niepe{_nosp_rwme w Polsce iv latach dziewięćdziesiątych

cujących mężczyzn przekroczyły sześćdziesiąty piąty rok życia i tyfc jedna z pracujących kobiet przekroczyła sześćdziesiąt lat.

Orientacyjnie połowa pracujących stwierdza, że praca, którą wykonuj, jest zgodna z posiadanym przez nich wykształceniem i kwalifikacjami’ W większości przypadków wykonywana praca odpowiada możliwościom zdrowotnym osób niepełnosprawnych, jednak nie jest tak w sześciu pi^ padkach (np. praca stojąca wykonywana przez mężczyznę o dysfunkcji kończyn dolnych). Ponadto osiem osób stwierdza, że ich stanowisko pmęy nie jest należycie przystosowane do potrzeb osoby niepełnosprawnej choć jest taka potrzeba.

Niemal niezauważalne w badanej grupie są efekty rehabilitacji zawodo. wej, zarówno teraz, jak i sześć lat wcześniej (łącznie czteiy osoby). Nato. miast 13% osób (spośród aktualnie pracujących i niepracujących) stwier-dziło, że rehabilitacja taka (doradztwo zawodowe, przekwalifikowanie, znalezienie odpowiedniej pracy) byłaby potrzebna i wpłynęłaby ona korzy, stnie na efektywne zatrudnienie. Jedną z istotnych przyczyn tak ograniczo-nego zasięgu rehabilitacji zawodowej jest niewątpliwie brak informacji i dostępu do niej. Spośród wszystkich badanych tylko kilka osób uzyskało informację o możliwościach odbycia rehabilitacji zawodowej. Informacje te najczęściej pochodziły od przedstawicieli rehabilitacji medycznej, którzy namawiali swoich pacjentów do powrotu do czynnego życia. W wielu wy-padkach (32,5%) przeszkodę stanowiło orzeczenie komisji lekarskiej, stwierdzające, że osoba niepełnosprawna nie kwalifikuje się do żadnej pracy. W ocenie jednej czwartej respondentów przeszkodą w podjęciu rehabilitacji i w ogóle w myśleniu o pracy w ich przypadku był stan zdrowia.

4.2. Wartości związane z pracą

Wśród osób aktualnie pracujących oceny poszczególnych aspektów wykonywanej pracy pokazują, że niewiele jest nią usatysfakcjonowanych w sposób wszechstronny, ze względu na kilka aspektów jednocześnie, a szczególnie tych, które wiążą się z właściwymi dochodami, możliwościami awansu, rozwoju osobistego. Oceny te pośrednio potwierdzają więc niektóre ze wspomnianych wcześniej zastrzeżeń Państwowej Inspekcji Pracy do warunków pracy osób niepełnosprawnych. Oceny różnych aspektów pracy naszych respondentów prezentuje poniższa tabela:

Tabela 15. Zadowolenie z różnych aspektów wykonywanej pracy (N = 26, w liczbach bezwzględnych)

Aspekt pracy	Zadowoleni	Niezadowoleni	Trudno powiedzieć 1
Wynagrodzenie, dochody z pracy	7	18	^1
I Fizyczne warunki pracy	16	9	i
I Możliwości awansu	2	8	16
1 Zainteresowanie samą pracą	19	5	^2
I Stosunki z innymi pracownikami	21	-	5
I Stosunki z przełożonymi	14	3	9
I Możliwości dalszej nauki, rozwoju	^4	6	16

Jak więc widać, osoby pracujące - pomimo różnych zastrzeżeń do posiadanej pracy - czerpią też rozmaite satysfakcje z jej wykonywania. Najczęściej są to satysfakcje z posiadania poprzez pracę kontaktów z innymi ludźmi - kolegami, przełożonymi - wskazujące na aspekt integracyjny pracy. Stosunkowo najbardziej kontrowersyjne są natomiast oceny aspektów materialnych; generalnie wyrażane zadowolenie z możliwości zarabiania pieniędzy nie koresponduje z zadowoleniem z otrzymywanego wynagrodzenia. Nie wydaje się ono adekwatne do wkładu pracy i ponoszonego wysiłku. Charakterystyczna jest - zanotowana także w 1993 roku -znaczna liczba osób, które nie potrafią ocenić szans na rozwój i możliwości awansu, oferowane przez wykonywaną pracę. Być może, mają one wątpliwości, czy w ogóle można mówić o rozwoju, samorealizacji poprzez pracę i o awansie osób niepełnosprawnych. Przynależność do określonego typu nie różnicuje wyraźniej badanej populacji, jeśli chodzi o ocenę czy postrzeganie satysfakcji łączonych z wykonywaniem pracy zawodowej. Mimo że pod pewnymi względami posiadana praca nie jest oceniana pozytywnie, tylko sześć osób myśli o zmianie aktualnej pracy na inną. Powszechne jest natomiast wśród pracujących osób niepełnosprawnych przekonanie, że znalezienie innej pracy byłoby dla nich sprawą trudną.

Analizując przyczyny niepodejmowania pracy zawodowej (przez tych, którzy nie pracują) nie znajdujemy jednak wielu uzasadnień, które wskazywałyby na bariery w postaci czynników zewnętrznych - takich jak bezrobocie, brak odpowiedniej pracy dla osoby niepełnosprawnej czy niechęć pracodawców do zatrudniania takich osób. Są to przede wszystkim powody indywidualne: stan zdrowia (54,3%) oraz starszy wiek (32,3%). O bez-