SNB13655

54 Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach eh Pięćdziesiątych

Sytuacja staje się jeszcze wyraźniejsza, gdy zajmiemy się odpowiedzią, mi na pytanie o plany na najbliższy rok. W 1993 roku 20% osób odpowie, działo, że nie ma żadnych planów, bo nie ma pieniędzy na ich realizację. W roku 1999 powiedziało tak 50% badanych.

2.5. Indywidualne oceny poziomu życia i oczekiwane zmiany

Analizowane dotychczas zróżnicowania dotyczyły przede wszystkim obiektywnych wymiarów sytuacji materialnej. Obecnie przytoczymy porów-nania kilku podstawowych wskaźników indywidualnych ocen poziomu życia. Analizę zaczniemy od najbardziej ogólnej samooceny poziomu życia.

Częstości odpowiedzi na pytanie Jak - ogólnie rzecz biorąc - żyje się obecnie rodzinie?” pokazują utrzymanie się w 1999 roku tych ocen na zbliżonym poziomie jak przed sześciu laty, przy czym w 1999 roku można stwierdzić niewielki wzrost ogólnej satysfakcji i zmniejszenie częstości wskazań skrajnego niezadowolenia. „Rodzinie żyje się dobrze” - stwierdziło około 7% badanych w 1993 roku i około 11 % w 1999 roku „Rodzinie żyje się bardzo źle” - oceniło 12% badanych w 1993 roku i 9% w 1999 roku.

Słaby jest nadal związek między osiąganym dochodem na osobę w rodzinie a zadowoleniem z poziomu życia (współczynnik korelacji r i 0,17 w 1993 roku, a w 1999 roku r= 0,20). Oznacza to, że wzrost dochodów nadal w niewielkim stopniu determinuje wzrost zadowolenia, a spadek dochodów w niewielkim stopniu determinuje niezadowolenie. Ocena poziomu życia rodziny zależy bardziej od innych czynników poziomu życia niż tylko od faktycznej sytuacji finansowej. Są to warunki mieszkaniowe, które są — jak wcześniej podkreślałyśmy — szczególnie istotne w życiu osób niepełnosprawnych. Chodzi tu również o dostępność usług z zakresu leczenia czy rehabilitacji zawodowej, która może być ograniczana bardziej instytucjonalnie niż tylko stanem finansów rodziny.

W interpretacji tej ogólnej oceny poziomu życia rodziny wykorzystujemy kilka wskaźników, które w różnych aspektach naświetlają poczucie zagrożenia biedą oraz spodziewaną zmianę sytuacji. Pierwszy z tych wskaźników oparty jest na deklarowanym sposobie gospodarowania pieniędzmi (tabela 8). Określa on w syntetyczny sposób napięcie domowego budżetu wskazując obszar dochodu, w którym „pieniędzy nie starcza na-

wet na najtańsze jedzenie i ubranie”. Jest to zweryfikowany w wielu badaniach warunków życia subiektywny wskaźnik omawianej wcześniej sytuacji życia poniżej obiektywnie wyznaczonego minimum egzystencji. Następne kategorie określają zmniejszające się napięcie budżetu pieniężnego, jednakże pod warunkiem oszczędnego życia. W sytuacji najkorzystniejszej znajdują się rodziny, którym „starcza na wszystko bez specjalnego oszczędzania”.

Należy podkreślić, że w porównaniu z omówioną wyżej ogólną oceną poziomu życia rodziny określenie, na co starcza pieniędzy, jest już wyraźniej zależne od rzeczywistej sytuacji finansowej. W grupie naszych respondentów współczynnik korelacji poziomu dochodu na osobę i deklarowanego sposobu gospodarowania pieniędzmi wynosił r = 0,24 w 1993 roku i r = 0,29 w 1999 roku.

Tabela 8. Sposób gospodarowania pieniędzmi w gospodarstwach domowych

L	Gospodarstwa domowe
I Sposób gospodarowania pieniędzmi I według samooceny gospodarstw	1992-1993		1 1999
domowych	Ogółem l	Niepełnosprawni 1	Ogółem 1	Niepełnosprawni i
	1992' \|	1993²	1999' j	1999*
Starcza na wszystko bez specjał-
nego oszczędzania	1,0	1,0	3,8	2,1
Żyją bardzo oszczędnie i starcza
w zasadzie na wszystko	113	7,8	23,4	83
Żyją bardzo oszczędnie, by
odłożyć na poważniejsze zakupy	34,0	22,1	33,5	34,8
Pieniędzy starcza skromnie na				i
żywność, ale nie ma mowy o in-
nych zakupach	47,6	56,2	33,7	48,7
Pieniędzy nie starcza nawet na
samą żywność	6,1	12,9	5,6	63
Gospodarstwa domowe ogółem	100,0	100,0	100,0	100,0

¹ Wyniki badania pt. „Ekonomiczny wymiar życia codziennego". Badanie przeprowadzone w CBOS na ogólno-polskiej 1823-osobowej próbie reprezentacyjnej w kwietniu 1992 roku

² Wyniki panelu 1993-1999 „Sytuacja życiowa osób niepełnosprawnych", przeprowadzonego przez IFiS PAN na celowo dobranej próbie 200 osób niepełnosprawnych.

³ Badanie warunków życia ludności przeprowadzone przez GUS na ogólnopolskiej próbie 3,5 tys. gospodarstw domowych w 1999 roku.