63255 IMG03 (7)

staje się „symbolem" symbolicznych „wy_miarów bycia-w-swlecie ^,5. Podobieństwo tekstu pisanego do 3? tworzenia w innych sferach praktyki niż te, które dotyS mówienia i pisania, polega na transcendowaniu tekst bezpośrednich warunków swego powstawania. Tekst taki wykracza poza swą pierwotną „sytuację” w sposób po. dobny do tego, w jaki doniosłość działań w sferze polity. ki wykracza poza ich doraźny sens.

W świetle tego, co powiedzieliśmy, sam tekst postrzegać można jako lustro swego czasu, ale może on również „otwierać świat, który w sobie niesie”¹⁶. Ucieczka tekstu spod kontroli autora odpowiada niedostrzegalnym i nieprzewidywalnym skutkom twórczych działań w historii. Tak więc pomimo iż teksty bywają na ogół adresowane do ograniczonej liczby potencjalnych odbiorców, w rzeczywistości poszukują one (o ile są to teksty „twórcze”) „nieskończony wachlarz różnych rodzajów czytelników i znajdują go — podobnie jak twórcze działanie w polityce staje się przedmiotem zainteresowania, fascynacji i rywalizacji podmiotów całkowicie różnych od tych, które działania te pierwotnie wykonywały.

Nie będę przybliżał tu racji, które sprawiły, że takie właśnie rozumienie tekstu pozwala Ricoeurowi przeformułowac klasyczną koncepcję związku między wyjaśnianiem a rozumieniem. Wystarczy dodać, że pozwala mu to odrzucić wcześniejsze pojęcie rozumienia jako „dialogu” z tekstem, wywodzące się z romantyzmu. Pozwala mu to również ocalić referencyjną funkcję tekstu poprzez zdefiniowanie jej w odniesieniu do trybu symbolicznego, a nie do ikony czy indeksu. Z naszego punktu widzenia niezwykle istotny jest fakt iż Ricoeurowi udaje się uratować autorytet tekstu rozumianego jako paradygmat wszystkich działań na    Jm

“^aayconychi«

znaczeniem oraz, co oznacza to samo, działań -    '-11

twór- 3

' Tamże, s. 334. Tamże, a. 341.

czych wyłącznie dzięki uwypukleniu symbolicznej natury | zarówno tekstów, jak i systemów społecznych, w których one powstają. W jego rozumieniu tekst staje się symbolem samej symboliczności, czyli, mówiąc inaczej, symbolem uspołecznienia, z tej racji, iż „nie tylko funkcja symboliczna [jest] (...) społeczna, ale (...) sama rzeczywistość społeczna jest fundamentalnie symboliczna”¹⁷, i

- Ricoeurowska obrona tekstu jako dzieła wyznaczającego granice, w obrębie których poruszać się może interpretator, lecz jednocześnie dopuszczającego możliwość nieustannych reinterpretacji swego znaczenia, dokonuje się kosztem takich elementów znaczeniotwórczych, jak intencja autora, jawne odniesienie do rzeczywistości oraz odbiór czytelniczy. Jest to trybut, jaki Ricoeur zapłacić musi strukturalizmowi w zamian za możliwość utrzymania modernistycznej koncepcji rozróżnienia między semantyką powierzchniową i głęboką; między tym, co tekst mówi jawnie, a tym, o czym opowiada w sposób ukryty. Zakwestionowanie tradycyjnych elementów wypowiedzi jako zdarzenia (autor, odbiorcy, kontekst) wydaje się konieczne do sformułowania teorii tekstów literackich jako systemów symbolicznych, których odniesieniami są zarówno one same (jak głosi modernistyczna teza o auto-referencyjności), jak i świat zewnętrzny, w tym wypadku rzeczywistość społeczna. Odkąd jednak dostrzega się symboliczną naturę tej rzeczywistości, ostatecznym odniesieniem wszelkich dyskursów pisanych musi stać się sam symbol.¹⁸ To właśnie symboliczny charakter ostatecznego odniesienia pozwala Ricoeurowi przywrócić dyskursom tak rzekomo realistycznych dyscyplin, jak historia, antropologia czy psychoanaliza, swoiste znaczenie „moralne”, które-