94286701 djvu

FIZYOI.OGIA NARZAlJl' WZROKI' 447

z nich jest równoległą do przekroju najsilniejszej refrakcyi. druga zaś do przekroju najsłabszej refrakcyi, czyli do osi szkła cylindrycznego.

Istnieją różne typy powierzchni niezbornych. Do takich należy n p. powierzchnia opisana przez obwod elipsy wirującej naokoło jednej ze swych osi. należąca zatem do bryły obrotowej zwanej elipsoidom rotacyjnym. Niezborną jest również każda powierzchnia toryczna. Powierzchnię taką opisuje koło wirujące dookoła osi me przechodzącej przez jego środek. Oś ta może być sieczną koła, styczną do obwodu koła, lub też leżeć poza obrębem koła, byle leżała w tej samej płaszczyźnie, co ono. Łatwą jest rzeczą wystawić sobie, w którym przekroju elipsoidu rotacyjnego lub powierzchni tory-cznej będzie panować najsilniejsza, a w którym najsłabsza refrak-cya. Dalej wiadomo, że każda powierzchnia sferyczna działa nie-zbornie na wiązki promieni padające na nią w pewnej odległości ^od jej osi optycznej. Tutaj zjawisko astygmatyzmu schodzi się ze zjawiskiem aberracyi sferycznej, o którem będzie mowa poniżej. Wreszcie każda soczewka sferyczna działa niezbornie nawet na wiązkę promieni przechodzącą przez jej środek, jeżeli zostanie do kierunku tycli promieni o pewien kąt nachylona. Do jakiegokolwiek \ rodzaju należy powierzchnia niezbornie działająca, promienie równoległe po załamaniu się zawsze utworzą wiązkę ułożoną wedle typu konoidu Sturma.

Owe dwa przekroje powierzchni niezbornej, w których re-frakcya jest najsilniejsza i najsłabsza, a które w przypadkach astygmatyzmu regularnego stoją na sobie prostopadle, noszą nazwę południków głównych astygmatyzmu a)bo osi głównych. Promienie równoległe, przebiegające w płaszczyźnie każdego z tych przekrojów, przecinają się z osią optyczną. Te, które przebiegają w płaszczyźnie południka najsłabszej refrakcyi, przechodzą wszystkie poza linię ogniskową pierwszą, która leży również w tej płaszczyźnie i przecinają się z osią optyczną w środkowym punkcie linii ogniskowej drugiej. Promienie równoległe, przebiegające w płaszczyźnie południka najsilniejszej refrakcyi, zbierają się w jednym punkcie na osi optycznej, mianowicie w środku linii ogniskowej pierwszej, a następnie rozchodzą się znowu, pozostając w tej samej płaszczyźnie i przechodzą wszystkie przez drugą linię ogniskową, która również leży w płaszczyźnie tegoż południka. Wszystkie inne promienie, przebiegające w płaszczyznach przekrojów oośrednich. nie