Image002601 djvu

25

koszy. Wkrótce wrażliwość ich słabnie, wymaga wrażeń coraz to bardziej wyrafinowanych, aż wreszcie wogóle niczern się nie zadawala. W duszy takich ludzi powstaje wówczas niczem nie dająca się zapełnić pustka wewnętrzna.

Taki duchowy stan odsłania nam bardzo dobrze hr. Henryk z Nieboskiej Komedji, gdy mówi:

Pracowałem lał wiele na odkrycie ostatniego końca wszelkich wiadomości, rozkoszy < myśli i odkryłem — próżnię grobową w serca mojem. Znam wszystkie uczucia po imieniu, a żadnej żądzy, żadnej wiary, miłości niema we mnie .. i cierpię tak, jak Bóg jest szczęśliwy...

Ten stan dekadencji różni się tern od apatji, że przy apatji mamy brak wszelkich uczuć, gdy tymczasem dekadent jest w stanie doznawać jednego tylko uczucia nudy, uczucia o wybitnym charakterze depresyjnym, co razem składa się na jeden, nieuleczalny stan cierpienia. Dlatego jedni dekadenci, jak Płoszowski, Petronjusz, kończyli samobójstwem, inni. jak Verlaine, Przybyszewski nadużywali alkoholu.

Rysem pierwotnych ludzi jest mściwość, wiodąca do zemsty, którą u starożytnych uświęcało przekonanie, że zemsta jest rozkoszą bogów. Trudność w opanowaniu takiej mściwości odsłania nam Litawor z Grażyny. Sam przejaw tego uczucia oddaje silnie Kochanowski przez Menelausa w Odprawie posłów greckich, który nawet bogów prosi: dajcie mi na gardle usieść Aleksandrowem...