Tabletki

To stała postać leku otrzymywana przez sprasowanie, najczęściej po zgranulowaniu, jednej lub kilku substancji leczniczych, zmieszanych z substancjami pomocniczymi w kształt płaskich lub dwustronnie wypukłych krążków lub w inne kształty.

Tabletki zawierające określoną ilość substancji leczniczej mogą być podawane doustnie i uwalniane w różnych odcinkach przewodu pokarmowego z różną szybkością. Mogą być też:

• Stosowane do jam ciała

• Tabletki do implantacji

• Do przygotowywania roztworów doustnych

• Do przygotowywania wstrzyknięć

• Do przygotowywania kropli do oczu

Tabletki zabezpieczają maksymalną trwałość substancji leczniczej.

Tabletki do stosowania doustnego

• Tabletki uwalniające substancję leczniczą w jamie ustnej

• Tabletki do ssania

Zawierają głównie substancje o działaniu miejscowym, antyseptyki w leczeniu zakażeń bakteryjnych jamy ustnej lub gardle, środki ściągające, miejscowo znieczulające, olejki eteryczne. Zawierają substancje spowalniające proces rozpuszczania, nie zawierają substancji rozsądzających.

Chlorchinaldn

Strepsils

Cholisept

Sebidin

• Tabletki podjęzykowe

Stosowane są głównie dla substancji o działaniu ogólnym, gdy zachodzi koniczność uzyskania działania jak najszybszego

Nitrogliceryna

Nifedypina

• Tabletki podpoliczkowe (dopoliczkowe)

Wywierają działanie ogólne, stosowane dla substancji nie wchłaniających się z przewodu pokarmowego lub ulegających w nim efektowi pierwszego przejścia.

• Tabletki do żucia

(np. w nadkwasocie)

Substancja lecznicza wymieszana ze śliną wywiera działanie w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego

• Tabletki do połykania (tabutel per orales)

• Tabletki uwalniające substancję leczniczą w żołądku

Są to tabletki o krótkim czasie rozpadu. Substancja lecznicza wchłania się głównie w żołądku i w niewielkim procencie w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego

• Tabletki uwalniające substancję leczniczą w jelicie cienkim (dojelitowe)

Rozpad tabletki i resorpcja substancji leczniczej następuje w jelicie cienkim

• Tabletki o przedłużonym działaniu, czyli o zmodyfikowanej szybkości uwalniania

Resorpcja substancji leczniczej zachodzi w całym odcinku przewodu pokarmowego

• Tabletki musujące (tabulette eferescentes)

Przed użyciem rozpuścić w wodzie

• Tabletki do celów diagnostycznych

Np. BaSO₄ do określania motoryki przewodu pokarmowego

Tabletki do sporządzania roztworów

• Tabletki do sporządzania wstrzyknięć

• Solutabletki - do sporządzania roztworów do innych celów np. z enzymami bakteryjnymi lub z papainą, a pankreatyną do usuwania protein ze szkieł kontaktowych

Tabletki do wprowadzania do jam ciała

• Dopochwowe (vaginalis)

• Doodbytnicze (rectalis)

• Do zębodołów (denticori)

Tabletki do implantacj (implantabiles)

Tabletki wykonywane są w tabletkarkach służących do prasowania granulatów lub proszków. Zbudowane są z matrycy, stempla górnego, stempla dolnego i z leja dozującego. Matryce mogą być jedno lub wielo otworowe.

Tabletkowanie to 3 etapy:

• Napełnianie matrycy masą tabletkową

• Spasowanie

• Wypchnięcie tabletki z otworu matrycy

Są dwa rodzaje tabletkarek:

Uderzeniowe - ex centryczne

Obrotowe - rotacyjne

Masa tabletkowa zawiera substancje poślizgowe - ich zadanie to zmniejszenie tarcia między cząstkami proszku lub ziarnami granulatu

Np.

• Środki antyadhezyjne, które zmniejszają przyczepność masy tabletkowej do stępli i matrycy

• Środki smarujące, które zmniejszają tarcie między powierzchnią boczną tabletek a ścianą matrycy (np. talk, Aerosil)

Przeprowadza się też proces mikrokapsułkowania płynnych środków smarujących (np. parafina ciekła) w postać pseudostałą mikrokapsułek, które pękają w czasie nacisku stępla

Pozostałe substancje pomocnicze jak w granulatach.

Masa do tabletek musujących zawiera kwas winowy lub cytrynowy oraz węglany najczęściej NaHCO₃. Ilość kwasu i węglanów oblicza się z reakcji zobojętniania. Nadmiar jednego ze składników umożliwia otrzymanie roztworu kwaśnego lub zasadowego. Nadmiar alkaliów stosuje się w celu otrzymania soli sodowej substancji leczniczej i zobojętnienia nadmiaru soku żołądkowego.

Powlekanie:

W wyniku powlekania otrzymujemy drażetki w procesie drażowania. Mają one otoczkę z sacharozy

Tabletki lakierowane - powleczone substancje wielkocząsteczkowe. Otoczka ta ma właściwości błonotwórcze.

Cele powlekania:

• Ochrona przed wpływem warunków atmosferycznych, O₂, CO₂, światłem, wilgocią

• Estetyczny wygląd

• Zamaskowanie przykrego smaku i zapachu substancji leczniczej

• Ochrona przed utratą substancji lotnych

• Sporządzanie tabletek dojelitowych - ich otoczka odporna jest na działanie soku żołądkowego, co powoduje, że tabletka ulega rozpadowi i uwalnia substancje leczniczą dopiero w jelicie cienkim. Tabletki te wykonuje się w celu zapobiegania inaktywacji substancji leczniczej w kwaśnym środowisku żołądka i w celu ochrony błony śluzowej żołądka,

Metody powlekania:

• W bębnie drażerskim

• W warstwie fluidalnej

• Elektrostatyczni e

• Przy użyciu tabletkarki

Tabletki o przedłużonym działaniu

Przedłużone działanie można uzyskać przez:

• Spowolnienie wchłaniania (najczęstsze znaczenie praktyczne)

• Zahamowanie wydalania

• Zahamowanie biotransformacji

Wykorzystuje się:

• Powlekanie

• Inkorporowanie

• Kompleksowanie

• Wiązanie substancji leczniczej na jonitach.

Powlekanie:

Substancję leczniczą dzieli się na kilka części. Jednej z nich nie pokrywa się w ogóle czyli substancja lecznicza uwalnia się natychmiast, następne części pokrywa się otoczkami o różnej grubości tą samą powlekającą substancja. W ten sposób uzyskuje się różny czas uwalniania (dawka podtrzymująca. Podobny efekt otrzymuje się powlekając substancje rozpuszczające się w zależności od pH w różnych odcinkach przewodu pokarmowego lub po wpływem enzymów.

W przypadku zastosowania otoczki nie rozpuszczającej się w przewodzie pokarmowym uwalnianie odbywa się na zasadzie dyfuzji.

Mikrodrażetki (mikrokulki, peletki)

Otrzymuje się je przez rozpuszczenie lub zawieszenie substancji leczniczej w syropie i powlekanie nim granulek cukrowych, następnie mikrodrażetki otoczkuje się substancjami drażetkujacymi. Te produkty można barwić, umieszczać w kapsułkach lub tabletkować.

Duplex - tabletki

Dawka podtrzymująca jest w rdzeniu pokrytym otoczką nierozpuszczalną w soku żołądkowym zawierającą dawkę inicjującą, która uwalnia się w żołądku. Dawka podtrzymująca uwalnia się w jelicie. Z rdzenia substancja może być uwalniana jednorazowo lub w odpowiednich odstępach czasu (np. tabletka wielogranulatowa retard)

Specjalną tabletką o działaniu przedłużonym jest elementarna pompa osmotyczna. Prędkość uwalniania się substancji leczniczej jest zgodna z kinetyką rzędu zerowego.

Inkorporowanie:

To związanie substancji leczniczej w nośniku opóźniającym uwalnianie.

1. Nośniki hydrofilowe

Np. metyloceluloza, alginiany, śluz roślinny

Mieszanina substancji leczniczej jest sprawowana z nośnikiem. W przewodzie pokarmowym tabletka pęcznieje, tworzy hydrożel o dużej lepkości opóźniający dyfuzję substancji leczniczej. Często te tabletki wykonuje się jako tabletki dwuwarstwowe. Jedna warstwa zawiera dawkę inicjującą, rozpada się i uwalnia substancję leczniczą w żołądku, druga doprasowana do niej stanowi tabletkę o przedłużonym działaniu.

2. Nośniki lipofiowe

Np. wosk pszczeli, olbrot, kwas stearynowy

Umieszczona na nim substancja lecznicza uwalniana jest stopniowo w miarę enzymatycznego trawienia lub rozpuszczania nośnika w zależności od pH.

3. Nośniki nie rozpuszczalne w przewodzie pokarmowym (tabletki matrycowe, szkieletowe)

Składają się z nierozpuszczalnego w przewodzie pokarmowym szkieletu i rozpuszczalnej substancji leczniczej, która jest uwalniana na drodze dyfuzji w całym przewodzie pokarmowym.

Tabletka może być dwuwarstwowa, gdzie jedna warstwa to tabletka matrycowa, a druga to tabletka tradycyjna.

Kompleksowanie

Polega na tworzeniu trudno rozpuszczalnych kompleksów substancji leczniczej ze związkiem wielkocząsteczkowym (np. digitoksyny z karboksymetylocelulozą). Substancja lecznicza jest uwalniana stopniowo w miarę rozkładu kompleksu

Wiązanie na jonitach

Ma zastosowanie w przypadku substancji o charakterze kwaśnym lub zasadowym. Na kationitach osadza się leki o charakterze zasadowym, na anionitach o charakterze kwaśnym (np. barbiturany). Uwalnianie odbywa się na zasadzie wymiany jonowej w środowisku przewodu pokarmowego.

Uwagi na temat stosowania leków o przedłużonym działaniu:

• Chorego należy dokładnie poinformować o sposobie zażywania

• Tabletek i kapsułek nie dzieli się z wyjątkiem, gdy na tabletce jest kreska. Dzielenie tabletki może zwiększyć jej powierzchnię, od której jest zależna szybkość działania.

• Dzielnie tabletki dojelitowej z otoczka niszczy jej otoczkę i powoduje zbyt szybkie uwalnianie substancji leczniczej w żołądku, co może być powodem zbyt dużej dawki jednorazowej i inaktywacji substancji leczniczej

• Nie popija się gorącymi płynami, ponieważ istnieje możliwość stopienia hydrofobowego nośnika

• Nie popija się także alkoholem i mlekiem

Metody badania jakości tabletek:

• Ocena wyglądy

• Pomiar wielkości

• Jednolitość substancji leczniczej

• Określenie czasu rozpadu lub rozpuszczania

• Określenie szybkości uwalnianie substancji leczniczej

• Oznaczenie dostępności biologicznej

• Określenie porowatości

• Oznaczanie zawartości wilgoci

• Oznaczenie wytrzymałości mechanicznej

• Oznaczenie czystości mikrobiologicznej

Dostępność farmaceutyczna

To szybkość uwalniania substancji leczniczej z tabletki.

Substancja lecznicza przed wchłonięciem musi się rozpuścić w soku żołądkowym lub jelitowym. Szybkość z jaką pojawi się w krwioobiegu zależy od jej szybkości uwalniania czyli rozpuszczania z tabletki w miejscu wchłaniania

In szybszy rozpad tabletki, tym szybsze uwalnianie substancji leczniczej.

Dostępność biologiczna:

To podstawowy parametr wyznaczający jakość terapeutyczną leku. Określa się ją w lekach o działaniu ogólnym, podawanych głównie doustnie w postaci tabletek, kapsułek, proszków lub płynnych postaci leku.

---