Kultura polityczna
Kultura, jako pojęcie istniała w czasach starożytnych Rzymian i oznaczała stosunek, jaki zachodził między człowiekiem a naturą, głownie chodziło tu o stosunek człowieka do ziemi, cultura agrii. Marek Tuliusz Cycero, rzymski stoik, pojęcie kultury rozszerzył dodatkowo o dziedzinę intelektu i stan ducha. Od tamtego momentu za kulturę uznawano chęć poznawania, pogłębiania i konserwowania tego wszystkiego, co wiązało się z dziedzictwem pozostawionym przez starsze pokolenia i wartościami współczesnej cywilizacji. Jak widać dla ludzi już w starożytnym Rzymie kultura oznaczała konkretną aktywność, sposób myślenia i konkretne podejście do życia. Pojęcie kultury ciągle rozwijało się i poszerzało swój zakres, po czasie zaczęło oznaczać nie tylko postawę człowieka wobec natury, ale i określone twory i cechy człowieka. Pojęcie to, wartości kulturowe zaczęło jednak oznaczać dopiero ok. XIX wieku. Kultura postrzegana była jako zbiór koncepcji organizujących i wyznaczających cel i kwintesencje życia. Kultura polityczna oficjalnie pojawiła się jako termin w XIX wieku, ale w środowisku politologów uważa się, że z kulturą polityczną ludzie mają do czynienia odką człowiek zaczął głośno mówić o polityce i swoich poglądach. Prorocy już dużo wcześniej wygłaszali mowy dotyczące różnych cech i atrybutów Filistynów, Egipcjanów, Asyryjczyków czy Babilończyków. Również wystarczy wspomnieć historyków czy poetów ze starożytnych cywilizacji Rzymu i Grecji. W ich dziełach można odnaleźć bardzo wiele odnośników do kultury różnych grup społecznych, jak Spartan, Ateńczyków, Jonów, Dorów czy Achajów. Przedmiotem rozważań tak wielkich nazwisk jak Platon, Machiavelli czy Tocqueville także były różnice występujące pomiędzy poszczególnymi grupami społecznymi. Pisali o rozbieżności w postrzeganiu świata, różnych postawach społecznych, innej mentalności i charakterze różnych narodów. W Polsce pierwszy raz pojęcie kultury politycznej pojawiło się podczas rewolucji w 1905 roku. Używano go głównie w publicystyce, jako termin potoczny nie sprecyzowany Kultura polityczna odnosiła się głównie do zachowania taktu i odpowiedniego sposobu poruszania się w sferze politycznej. Oznaczała również powstrzymywanie się od radykalnych i nieetycznych czynów i działań. W dwudziestoleciu międzywojennym pojęcie to wiązało się z dynamizacją nauki, a w szczególności antropologii kultury i etnografii. Współcześnie odniesienie do kultury politycznej można odnaleźć w wielu pozycjach literatury specjalistycznej. Kultura polityczna rozumiana jest przez nas, jako ogół norm, wartości, wzorców i zasad postępowania, zarejestrowanych w naszych umysłach, odnoszących się do uczestników aktywnego życia politycznego. W ten sposób można wymienić trzy podstawowe funkcje kultury politycznej:
- regulacyjną
- socjalizacji politycznej,
- integracyjną
Działanie regulacyjne kultury politycznej ma za zadanie uzależniać i ujednolicać wszelkie działania w sferze polityki. Generalnie spełnia się to po przez ustalanie norm politycznych i organizowanie i instytucjonalizowanie wszystkich form działających na płaszczyźnie politycznej. Cała struktura polityczna nie mogłaby ewoluować bez właściwej organizacji tych działań. Socjalizacja polityczna to proces, podczas którego jednostka przejmuje wzorce i reguły, jakie istnieją. Chodzi tu o pogłębianie wiedzy politycznej, odpowiedniego przygotowania, jakie potrzebuje jednostka, zanim zacznie aktywnie działać na scenie politycznej. W tym procesie tworzy się swoje poglądy, postawy i ustala się hierarchie wartości, jakimi człowiek się kieruje w pierwszej kolejności. Integracja natomiast, to wytwarzanie podstaw do możliwie jak najlepszej współpracy w działaniu. Współdziałanie i jednoczenie sił ma ogromne znaczenie i duży wpływ na wyniki, jakie osiągniemy przy pracy nad wspólnymi założeniami i projektami, których celem jest wspólny interes.
Kultura polityczna jest, zatem tym elementem życia społecznego, który oddziałuje i ma wpływ na kreowanie postaw politycznych i poglądów jednostek czy grup społecznych, a głównie ich stosunku do organów władzy. Formę, jakość i treść kultury politycznej określa stan zaangażowania się danej grupy społecznej w życie społeczno-polityczne w ich środowisku. Aktywność społeczna to stopień zaangażowania się grupy w rozwiązywanie problemów, realizację celów i zadań, jakie stawiają przed nimi władze.
Jeżeli weźmiemy pod uwagę to, że kulturę polityczną można podzielić na różne elementy składające się na całość tego zjawiska, to możemy przedstawić cztery elementy, które tworzą pełnie kultury politycznej:
- element poznawczy to zasób wiedzy o polityce zjawiskami procesach zachodzących zjawiskami polityce, który oparty może być albo o racjonalne argumenty i obiektywizm albo może opierać się o stereotypy, zainteresowanie zjawiskami politycznymi,
- element oceniający to hierarchia wartości, która pozwala na ocenę i osąd danego zjawiska i na określenie najwłaściwszego sposobu sprawowania władzy
- element emocjonalny to postawa społeczna oparta na uczuciach i emocjach jednostki jak patriotyzm, miłość do kraju i uprzedzenia do wrogów
- element normatywny to zaakceptowane normy i formy zachowania się w danym społeczeństwie, które stanowią o właściwym postępowaniu w sferze politycznej
Politologia wyróżnia kilka typów kultury politycznej. Najbardziej powszechna jest koncepcja metodologiczna badań nad kulturą, którą przedstawili Almond i Serba. Określili oni trzy typy kultury politycznej:
Zaściankowy - to typ kultury, który występuje w mało rozwiniętych cywilizacjach, jednostka w takim społeczeństwie nie zdaje sobie z tego sprawy, że ma jakiś realny wpływ na procesy polityczne zachodzące w jego otoczeniu, jest całkowicie nie świadoma i właśnie, dlatego nie angażuje się w życie polityczne. Grupy takie nie odczuwają potrzeby otwierania się na inne grupy i współpracy z nimi, a przyjęty model życia uważają za ostateczny.
Poddańczy - ten typ kultury odnosi się do grup, w których relacje między władzami a poddanymi nie są równorzędne i rządzący całkowicie dominują w sferze polityki a społeczność nawet nie odczuwa potrzeby bycia aktywnym w tej kwestii, uznając, że jest do zadanie dla organów władzy. Członkowie społeczeństwa interesujący się polityką często mają krytyczny stosunek, co do formy i sposobu realizowania władzy w ich środowisku. Taki ty odnosi się głównie do grup rządzonych przez systemy totalitarne i autorytarne.
Uczestniczący - jednostki żyjące w społeczeństwie, które odznacza się typem kultury politycznej uczestniczącym są gotowi do współpracy i do współdecydowania w sferze polityki. Ten typ charakterystyczny jest dla rozwiniętych demokracji.
Współcześnie raczej nie występują społeczeństwa, które odznaczałyby się i cechowały jednym konkretnym typem kultury politycznej, przeważnie dane kraje zawierają w swoim systemie elementy wszystkich tych typów z priorytetowym znaczeniem i miejscem jednego typu.
Zaangażowanie się społeczeństwa w życie polityczne może występować jako działania mające na celu zmiany i rozwój poszczególnych części składowych systemu politycznego.
Instytucjonalna forma organizacji ma związek z kulturą polityczną społeczeństwa i objawia się to w tworzeniu zarówno systemu politycznego jak i społecznego przez te instytucje.
Do dziś nie jasna i nierozwiązana została kwestia funkcji i zadań, jakie dokładnie spełnia kultura polityczna. Duża grupa badaczy uważa jednak, że kultura polityczna pełni następujące funkcje:
- tworzy tendencyjny wymiar polityki, w skład, czego wchodzą postawy, wartości i poglądy polityczne
- jest częścią środowiska politycznego, z którym łączą ją wzajemne relacje i wzajemne oddziaływania
- stanowi element jednoczący grupy polityczne
Współcześnie w cywilizowanych świecie wszystkie procesy na płaszczyźnie politycznej i kulturowej odbywają się w instytucjach i organizacjach struktur politycznych. Formy organizacji o charakterze społeczno-politycznym to dziś rodzina, szkołą, wszelkie formy i instytucje pełniące rolę reprezentacyjną danej grupy. W rozwiniętym kraju XXI wieku nie da się rozgraniczyć i oddzielić całego systemu tworzącego politykę od procesów, które kreują i decydują o poziomie i formie kultury politycznej.
Happeningi, zamieszki i różnego rodzaje inne wyrażanie poglądów przez społeczeństwo na stałe zapisały się już w polskiej rzeczywistości. Wywołują mieszane uczucia czasami wzbudzają kontrowersje a czasami wywołują uśmiech, wyrażanie własnego zdania na forum publicznym czasem wywołuje dyskusje i narodową debatę a czasem pozwalają spojrzeć na politykę z przymrużeniem oka. To wszystko tworzy kulturę polityczną. Organizacje społeczno-polityczne w różny, niejednokrotnie dość radykalny sposób manifestują swój sprzeciw czy deklarują poparcie dla danego projektu. Arena polityczna to miejsce, gdzie wyraża się i realizuje swoje poglądy i założenia polityczne. Bardzo często zdarza się, że politycy w napiętych sytuacjach postępują niestosownie czy nieetycznie, zdarza im się powiedzieć bądź zrobić coś nieodpowiedniego. Scena polityczna to płaszczyzna, w której ciężko jest zachować zimną krew. Aby osiągnąć sukces w tej dziedzinie trzeba nauczyć się panować nad swoimi emocjami.