GENETYKA 16.06.2009

Wykład 13

Najczęstsze zaburzenia psychopatologiczne i ich dziedziczenie

zaburzenie	MZ	DZ	częstość u krewnych II stopnia	częstość populacyjna
schizofrenia	60%	10%	4%	1%
psychoza maniakalno-depresyjna	70%	15%	5%	1%
padaczka	37%	10%	2,5%	1%
głębokie upośledzenie umysłowe	60%	3%
otępienie starcze	42%	5%
stwardnienie rozsiane	20%	6%

Podatność na alkoholizm

kraj	współczynnik ryzyka dla dzieci biologicznych lub zgodność dla bliźniaków
Dania (adoptow.)	3,6 dla chłopców adopt. i 3,4 dla nieadopt. Alkoh.
USA (adopt.)	3,5 (dla chłopców)
Szwecja (bliźnięta)	61% (MZ), 39 (DZ) u kobiet też różnice ale nieistotne statyst.
Finlandia (bliźnięta)	MZ - współcz. ryzyka 11,8 DZ - w.r. 5,5 MZ - w.r. 8,8 DZ - w.r. 4,6

	rodzice adopcyjni - alkoholicy	rodzice adopcyjni - niealkoholicy
rodzice biologiczni - alkoholicy	46%	50%
rodzice biologiczni - niealkoholicy	14%	8%

Program COGA

Prowadzony w USA (fala P300) - badania mają ułatwić kompleksowe zbadanie podłoża alkoholizmu (genetycznie uwarunkowane jest szczególnie II typu - rozwija się przed 25 r.ż. ogranicza się do mężczyzn i wiąże się też z dużą agresją po wypiciu)

Genetyczne modele zdolności poznawczych

Model „ z góry do dołu” - jest bardziej prawdopodobny

Model „ od dołu do góry” - najmniej prawdopodobny

Model „ poziomów obróbki” - jest najbardziej prawdopodobny”

Zmienność współczynnika odziedziczalności w zależności od wieku osobnika

zachowania/zdolności	dzieci-młodzież	dorośli
zach. antyspołeczne	h^2=0,07	h^2=0,43
poznawcze * korelacja (adopt. rodzeństwo) * h^2	0,25	0 0,80 (65 lat) 0,50 (<40)
inteligencja - stały wzrost h^2od 4 lat „g”	38% zmienn. - środ. Rodzinne 40% genet.	-0,03-19% (16-21 lat), 60% genet.
zdolności werbalne (korel. adopt. z biolog. rodzicami)	0,1 (3-7 lat) 0,2 (9-14 lat)	0,3 (16 r.) do h^2^-0,65
ekstrawersja/neurotyzm	większe h^2	mniejsze h^2

h² - współczynnik odziedziczalności

Zainteresowania

zainteresowania	MZA	DZA	h^2 (najlepiej dostos. Model)
dociekliwość	0,68	0,02	0,66
artystyczne	0,52	-0,07	0,50
społeczne	0,54	0,02	0,52
przedsiębiorczość	0,41	0,30	0,50
medyczne	0,47	0,14	0,48
orientacja akademicka	0,73	0,19	0,82
średnia	0,50	0,07	0,50

Najtrudniej badać i najbardziej niekonsystentne wyniki dotyczą cech osobowości

Okazuje się, że im mniej czasu MZ spędziły razem, tym bardziej byli podobni

Np. te, które były najb. podobne spędziły ponad 40% czasu osobno

Podobieństwo między bliźniakami jest większe jeśli nie spotykają się we wczesnym dzieciństwie (do 10 r.ż.)

Efekty odziedziczalności zależą od tego w jakim wieku… (zdjęcie)

Mniejsze zgodności w dziedziczeniu cech osobowości mogą wynikać z efektu „bliźniactwa” (twinning lub „efekt pary”)

1. gdy MZ bardziej się różnią od siebie niż DZ

2. gdy obserwuje się wzrost korelacji między MZA lub gdy MZ rzadziej przebywają razem, np. w teście osobowości Eysencka korelacja między MZA (ekstrawersja) wynosiła 0,67: a u MZT tylko 0,10!

Poczucie szczęścia

Od czego zależy poczucie szczęścia?

- od wykształcenia?

- od statusu społeczno-ekonomicznego?

Poczucie szczęścia nie zależy od:

• statusu społeczno-ekonomicznego

• od ilości posiadanych pieniędzy

• od koloru skóry

• od płci

• od religii

• od wykształcenia

• od stanu cywilnego

Każda z tych cech odpowiada za niecałe 2% wariancji WB (well-beeing)

Badania wskazują, że w przypadku poczucia szczęścia współczynnik odziedziczalności wynosi 0,8; zatem tylko 20% zmienności poczucia szczęścia zależy od czynników środowiskowych.

Religijność

mierniki religijności	MZT	DZT	MZA	DZA	h^2
zainteresowania religijne w wolnym czasie	0,60	0,64	0,39	0,04	0,47
zawodowe	0,41	0,19	0,59	0,20	0,41
skala fundamentalizmu religijnego	b.d.	b.d.	0,55	-0,22	0,46

Depresja sezonowa i wachania nastrojów - duży współczynik odziedziczalności.

Zachowania uniwersalne

Emocje, terytorializm, agresja, język (np. głuchoniemi - przykład z Nikaragui oraz Bickertonu na Hawajach - Pidgin i Kreolski) - zdolność do tworzenia języka jest warunkowana genetycznie

Efekt założyciele - może występować gdy np. średnio jakaś cecha w danej populacji jest częstsza niż w innych populacjach (tak też może być z mentalnościami narodowymi - też efekt kojarzenia wybiórczego)

Za ok. 60% skłonności do palenia tytoniu odpowiadają czynniki genetyczne.

Różnice psychiczne między płciami

Dziewczynki - bardziej spokojne, częściej się uśmiechają/ chłopcy aktywniejsi fizycznie już od wczesnego dzieciństwa

Dz. - bardziej wltruistyczne/ chł. - bardziej agresywni już w 2 r.ż.

Dz. - bardziej posłuszne/ bardziej niezaleni, oddalają się od matek częciej już w 12 m. ż

dziewczynki	człopcy
bardziej spokojne, częściej się uśmiechają	aktywniejsi fizycznie już od wczesnego dzieciństwa
bardziej altruistyczne
używają częściej patosu i odnoszą się do emocji	używają częściej logicznej perswazji i odnoszą się do racjonalizmu

4

---