15667 tomI (34)

36 Podstawy fizjoterapii

trzyosiowe - np. stawy kuliste) oraz anatomicznie (zawierające jedną jamę stawową) i złożone - również mechanicznie oraz anatomicznie. Stawy złożone mechanicznie zawierają więcej niż 3 osie obrotu lub ich osie obrotu nie są w stosunku do siebie prostopadłe, względnie też brak jest zwykłych osi obrotu, jak ma to miejsce w stawach płaskich. W stawach złożonych anatomicznie mamy do czynienia z więcej niż jedną jamą stawową lub z jej przedzieleniem takimi elementami dodatkowymi, jak łąkotki czy krążki międzystawowe.

Ruchowa funkcja szkieletu wiąże się przede wszystkim z działaniem kości jako dźwigni oraz z zagadnieniem ruchomości stawów, zaś mięśnie stanowią źródło siły dla wszelkich czynności ruchowych, aczkolwiek ich ruch może być równie dobrze spowodowany przyłożeniem siły zewnętrznej, z czym w fizjoterapii mamy często do czynienia.

9/

Rozróżnia się dźwignie dwu- i jednostronne, a różnią się one miejscem przyłożenia sił względem punktu podparcia (osi obrotu) oraz kierunkiem działania różnych sił na dźwignię (np. siły ciążenia i przeciwstawiającej się jej siły mięśniowej). Pierwsze z nich (dwustronne) odgrywają ważną rolę w statyce ciała, a charakteryzuje je jednokierunkowe działanie obu sił (zewnętrznej i przeciwdziałającej), zlokalizowanych jednak po obu stronach osi obrotu. W drugim natomiast przypadku siły te działają w kierunkach przeciwnych, lecz są z kolei przyłożone po tej samej stronie w stosunku do osi obrotu.

Ryc. 14. Przykładowy układ dźwigniowy w staniu jednonożnym

Wiadomo, że bezruch lub poruszanie się zależy od stopnia zrównoważenia wyżej wymienionych dźwigni (równość lub nierówność momentów przyłożonych sił). Ponieważ ramię siły mięśniowej (równoważącej lub przeciwstawiającej się sile ciążenia lub sile zewnętrznej) jest uwarunkowaną anatomicznie wielkością stałą, to decydującą rolę odgrywa tu wielkość siły mięśniowej oraz wielkość kąta jej przyłożenia. Trzeba bowiem pamiętać, że siła mięśnio

wa jest największa wówczas, gdy kąt ten wynosi 90° i maleje w miarę jego zmian, gdyż rośnie wtedy tzw. składowa stawowa. Warto również pamiętać, że w zależności od wielkości ramienia siły - albo zyskuje się na niej, a traci na szybkości ruchu (duże ramię), albo też mamy do czynienia z odwrotną relacją pomiędzy siłą i szybkością ruchu (małe ramię).