19519 PB040685

170 Higiena I dobrostan zwierząt gospodarskich

wydłużonym cyklem odchowu prosiąt, mniejszym natężeniem bodicó* pochodzących ze źródeł mechanicznych i zindywidualizowanym podej. ścicm obsługi do zwierząt.

Przez ostatnich kilkadziesiąt lat rozwój systemów chowu trzody chlewnej ewoluował w kierunku intensyfikacji i specjalizacji produkcji.

Intensyfikacja produkcji oznacza znaczne zwiększenie obsady zwie-rząt w fermach oraz dużą ich koncentrację przypadającą na m, przy wyso-kim stopniu mechanizacji i często automatyzacji takich czynności, jak ży. wienie, pojenie, usuwanie odchodów czy wentylacja.

Specjalizacja produkcji oznacza, że hodowca świń nie prowadzi chowu innych gatunków zwierząt (bydło, owce, drób), a jedynie zajmuje się produkcją materiału hodowlanego, lub produkcją warchlaków albo tuczników. Specjalizacja produkcji to również specjalizacja budynków produk-cyjnych specjalnie zaprojektowanych i wyposażonych dla poszczególnych grup produkcyjnych świń (pomieszczenia porodowe, warchlakamic, pomieszczenia dla loch ciężarnych, tuczamie). Specjalizacja to w końcu podnoszenie wiedzy i kwalifikacji właścicieli ferm i personelu tam zatrudnionego.

Te dwa czynniki charakteryzujące współczesną produkcję trzody chlewnej z jednej strony prowadzą niewątpliwie do wzrostu wydajności pracy, wydajności zwierząt a przez to przyczyniają się do wyższej efektywności ekonomicznej produkcji, z drugiej jednak wzbudzają duży opór konsumentów ze względu na poważne problemy ekologiczne, powstające wokół tych ferm, a także problemy związane z dobrostanem zwierząt i bezpieczeństwem żywności.

Dlatego w ostatnim okresie w Unii Europejskiej poddawane są rewizji i krytyce dotychczasowe uprzemysłowione metody produkcji zwierzęcej, w tym produkcji trzody chlewnej, formułując nowe ramy prawne w zakresie dobrostanu zwierząt, ochrony środowiska i bezpieczeństwa żywności, lansując równocześnie metodę rolnictwa zrównoważonego.

Weryfikacja systemów utrzymania świń pod kątem dobrostanu zwierząt oznacza zmiany technologii oparte na znajomości behawioralnych i fizjologicznych potrzeb zwierząt.

Sainsburg (1984) przedstawił następujące czynniki populacyjne i technologiczne wpływające na dobrostan świń:

•    liczebność loch stanowiących stado podstawowe nie powinna być większa niż 500 sztuk zwierząt, przy wielkości optymalnej stawki - 250

•    liczba świń zasiedlających budynek nie powinna przekraczać: w porodówkach 16 sztuk, w warchlakami - 200, w tuczu - 500

•    w celu ograniczenia konkurencji międzyosobniczcj formowanie grup powinno następować w oparciu o kryterium wyrównania masy ciała

•    grupy wiekowe świń powinny być utrzymywane w oddzielnych pomieszczeniach, czyszczonych i dezynfekowanych, co zmniejsza ryzyko rozprzestrzeniania się schorzeń układu oddechowego i pokarmowego

•    każdy osobnik musi mieć zabezpieczoną przestrzeń umożliwiającą wypełnienie podstawowych potrzeb życiowych i behawioralnych, jak możliwość przemieszczania, swobodny dostęp do paszy, wody, powierzchni defekacji i legowiska gwarantującego swobodne ułożenie ciała

•    pomieszczenia powinny być zaopatrzone w dobrej jakości ściółkę, najlepiej słomiastą. Brak miękkiego podłoża jest głównym czynnikiem dyskomfortu przejawiającego się w wysokiej urazowości. W pomieszczeniach bezściołowych parametry konstrukcyjne podłóg powinny podlegać szczególnej kontroli

•    z uwagi na wymogi higieniczne i zdrowotne, budynki dla trzody chlewnej muszą być dobrze oświetlone z udziałem światła naturalnego

•    czynniki mikroklimatyczne warunkowane przez systemy wentylacyjne muszą mieścić się w granicach norm przewidzianych dla wieku. Niedopuszczalne są wysokie stężenia gazów i pyłów w powietrzu. Wyrazem dyskomfortu klimatycznego jest wysoka frekwencja schorzeń i obniżenie dynamiki wzrostu

•    niedopuszczalne są systemy chowu stosujące środki farmakologiczne bez szczególnego uzasadnienia

•    w żywieniu świń dobrostan uzyskiwany jest poprzez obecność w dawce paszowej włókna, przy zabezpieczeniu normy objętościowej.

System utrzymania loch

W chwili obecnej praktykowane są dwa systemy utrzymania loch: indywidualne i grupowe.

System utrzymania indywidualnego loch jest typowy dla wielkostad-nych form produkcji. Czynnikami, które zadecydowały o rozwijaniu tego systemu w ubiegłycli dziesięcioleciach, była możliwość uproszczenia wielu uciążliwych prac, łatwość dokonywania zabiegów inseminacji, dogodność nadzoru zootechniczno-wcterynaryjnego, możliwość indywidualnego dozowania dawek paszowych zgodnie ze stanem fizjologicznym loch, a także eliminacja konkurencji występującej przy utrzymaniu grupowym.

Biorąc pod uwagę kryteria dobrostanu, widać, że system ten nie wypełnia potrzeb behawioralnych i fizjologicznych loch, co w konsekwencji prowadzi do bardzo wysokiego procentu brakowań stada podstawowego.