33598 pic 11 06 281045

pPęt. _a pof-_erTi -^v mie$rue ciah „ ^PręzacM kuglarz °ⁿ " ^^Vidzenie _D⁰^^{adł na śr}°dek ch^T^ ** ² ^Pujt ^Posob od nap^^³¹⁰^ Pozwala tut ^mbyprzeki^ ^^lektóre fracrrr. ^drastyc2r>ości n„    J uwolnić się w i

dosłowno^ _w ^?^entv    s_{U t}nT^Z1^dlUeg0 ob™u

^ej „    “ ^    -cei

** *W>R ponad n ^referencJalnvm ,»H °^{dzą calk}>™ od ^ ._:Ks^y_c^ad^^eds_t^a^°nvn^T^nacZnośc'’ twon lebajaJcJo-g, ^tn'^a^ P°woh _Zan ^atem- własną siećzr.

*£bk ^mig0czae j2z? ^{ny W} ^arece °Osr³ * ^IodowateJ *

^bko tle”32 _Ą ^J**^zcze Przez _chw/le °^Statnie ^azdy toj

^r2enie,_czv“^Zr^{nan au}tor_a <*„**' “'^a"^,e czyjjj^'/'

^^k'^OW^Sb^er^m^C?^a'^^la^ota

«!ssa*.-:ś? •?

^:^trs *^s«

. °ko/o_S2ósf .    ^yWlstości:    ^ych Jakby d

ty już k n i ^0f,^^eJ ze w,,., ,

^rr~~—    ^asne

°^{p Clt}- «• 55.    ^ak ^Jącyni

1 74

krętymi ścieżkami, wyglądaliśmy jak macki olbrzymiej czarnej ośmiornicy, której leb przebity w zonie czterema włóczniami reflektorów szczerzył ku niebu zęby połyskujących okien baraków^{3 5}.

Scena ta jest pokazana z dziwnej perspektywy: opowiedziana jest jakby przpz więźniów czy w ich imieniu („wyglądaliśmy”), a przecież trudno wyobrazić sobie obraz bardziej abstrakcyjny dla tych setek wyczerpanych krańcowo ludzi. Ten, kto mówi, jest i nie jest już jednym z nich - wspomnienia oddaliły go na odległość wizji. Odlegle skojarzenie jest tu więc znakiem subiektywnej interpretacji i zarazem psychicznego dystansu. Zresztą trudno powiedzieć, co w przytoczonych opisach z Innego świata Herlinga-Grudzińskiego mogło być formą ucieczki w estetyzm przed brutalnością świata, co manifestacją przedobozowej wrażliwości, którą udało się podtrzymać w nieludzkich warunkach, a co - efektem świadomego poszukiwania środków wyrazu dla przeżytego koszmaru. Sam autor mówił wszak o „leczeniu krajobrazem” i „wkomponowywaniu metafor”³⁴.

Jednym z prostszych sygnałów dokonywania interpretacji jest swego rodzaju informacyjna selekcja, polegająca na dostrzeganiu tylko wybranych z jakiegoś względu cech rzeczywistości - gdy brak jest pełnych ekstra wersyjnych wyjaśnień, a szczegóły zawarte w opisie są zupełnie, z punktu widzenia rozwoju relacji i przyrostu wiedzy o bohaterach, zbędne. Choć wypowiedź jest wtedy i jednoznaczna pod względem językowym, i stanowi zapis faktycznej obserwacji, to właśnie owo „widzenie aspektowe” tworzy sens sceny - opis jest rejestracją rozkładu znaczeniowych akcentów. Tak dzieje się w Niebieskiej płytce Krzysztofa Kąkolewskiego, gdzie czytamy na wstępie:

³³    Op. cit., s. 65.

³⁴    Zob. W. Bolecki, „Inny świat ” G. Herlinga-Grudzińskiego, wyd. 2, Warszawa 1997, rozdz. V, zwi. s. 78-88. Por. G. Herling-Grudziński i W. Bolecki, Rozmowy w Dragonei, oprać. W. Bolecki, Warszawa 1997 (Rozmowa VI). Sugerowana przeze mnie „ucieczka w estetyzm” nie jest oczywiście określeniem deprecjonującym. Bohaterstwo osoby i ciężar doznań pozostaje wszak poza dyskusją. Jednak nawet sam autor był świadom „literackości” swego dzielą.