35315 Obraz1

xcu RECEPCJA TWÓRCZOŚCI

— zdaniem Krzemień-Ojak — stanowi nowy etap budowy „architektoniki idealnej poezji polskiej”, etap „pojmowania literatury jako wyrazu samoświadomości narodowej i jako narzędzia jej kształtowania” (s. 264). Podobnie, acz w innym kontekście, ocenił rozprawę Stefan Sawicki w książce Początki syntezy historycznoliterackiej w Polsce (Warszawa 1969).

Aspekt filozoficzno-estetyczny zdominował także monografię Stanisława Pieroga Maurycy Mochnacki. Studium romantycznej świadomości (Warszawa 1982), której przedmiotem nie jest żadna ze szczegółowych dziedzin twórczości, ale ogólny pogląd na świat manifestujący się w różnych dziedzinach aktywności społeczno-politycznej i literackiej. Immanent-na analiza teoretycznych wypowiedzi Mochnackiego w świadomie zawężonych kontekstach wskazuje na wewnętrzne sprzeczności, które jednak w ostatecznym kształcie współtworzą jednorodną strukturę romantycznego światopoglądu wybitnego polityka i pisarza.

Po 1975 roku, w którym ukazała się monografia Krystyny Krzemień-Ojak, opublikowano sporo artykułów i szkiców analizujących szczegółowe zagadnienia bezpośrednio już związane z krytyką literacką. W 1985 roku Ziemowit Skibiński wznowił rozprawę O literaturze polskiej w wieku dziewiętnastym, w 1994 roku piszący te słowa opublikował monografię Działalność krytyczna Maurycego Mochnackiego, powstał wreszcie wspomniany tu już wcześniej obszerny wybór Pism krytycznych i politycznych, z których tom pierwszy zawiera m.in. rozprawy i artykuły związane z literaturą, teatrem i muzyką — można więc chyba stwierdzić, że w recepcji pisarstwa Mochnackiego nastąpiła pewna równowaga i obraz twórczości krytycznej uległ istotnemu dopełnieniu, co nie znaczy bynajmniej, że polityk odszedł chwilowo w niełaskę, wystarczy obejrzeć telewizyjny dokument Jacka Kubiaka i Zbigniewa Przychodniaka Romans z Ojczyzną (1998), by dojść do przekonania, że Mochnacki — polityk nadal frapuje

i pobudza wyobraźnię Polaków i nadal „fascynuje swoją biografią tudzież jasnowidztwem politycznym”⁶⁷.

NOTA EDYTORSKA

Rękopisy artykułów Mochackiego nie zachowały się. Wyjątkiem jest manuskrypt pierwszego tomu O literaturze polskiej tv wieku dziewiętnastym przechowywany w Bibliotece Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (sygn. 727). Analiza rękopisu, który powstawał w latach 1828—1830, dowodzi, że autor brał pod uwagę istniejący stan prawny i w trakcie pisania stosował autocenzurę, natomiast tekst wydrukowany już po wybuchu powstania listopadowego, kiedy to administracyjna cenzura prewencyjna została zniesiona, jest w stosunku do manuskryptu dopełniony i w kilku fragmentach korzystnie przekształcony, albowiem krytyk pracował nad jego ostateczną wersją jeszcze w drukarni na arkuszach korektowych, stąd wersję drukowaną należy uznać za zgodną z wolą autora⁶*. Podstawą przedruku rozpraw Maurycego Mochnackiego są więc pierwodruki prasowe i pierwodruk książkowy w przypadku tomu pierwszego dzieła O literaturze polskiej. Tom drugi rozprawy niestety nie jest znany, choć istnieją przypuszczenia, że nie uległ on zniszczeniu⁶⁹.

⁶⁷ Z. Skibiński, Wskazówki bibliograficzne, [w:] M. Mochnacki, O literaturze polskiej..., op. cit., s. 35.

⁶¹ Zestawienia rękopisu z pierwodrukiem dokonali: S. Szpota ń s k i w artykule Pisma Maurycego Mochnackiego, „Pamiętnik Literacki”, X, 1910, z. 1, s. 99—102 oraz powtórnie Z. Skibiński w Nocie edytorskiej do wznowienia rozprawy, op. cit., s. 28—31.

⁶⁹ Zob. mój artykuł: Czas i okoliczności powstania rozprawy Maurycego Mochnackiego ,,0 literaturze polskiej n? wieku dziewiętnastym", „Acta Universitatis Nicolai Copemici. Filologia Polska XLIII. Nauki Humanistyczno-Społeczne”, z. 276, Toruń 1994.