51905 PB040642

84 Higiena I dobrostan zwierząt gospodarskich

Zanieczyszczenie skóry pyłem prowadzi do jej podrażnienia, świąfo i stanów zapalnych. Pył osiadając na skórze powoduje zatkanie kanałów gmczołów łojowych, wskutek czego skóra się odtłuszcza, staje się mniej elastyczna i łatwiej przez to ulega mechanicznym uszkodzeniom, pęknięciom, stwarzając możliwość wejścia drobnoustrojów i zakażenia organizmu. Zanieczyszczenie skóry pyłem powoduje również zatkanie gruczołów po. towych, co może prowadzić do zaburzeń termoregulacji. Zanieczyszczenie oczu pyłami może wywołać stany zapalne spojówek, zwłaszcza gdy pyły występują w postaci kurzu, lotnego popiołu i różnego rodzaju cząstek o ostrym uziamieniu. Cząstki o średnicy powyżej 100 pm zatrzymywane są całkowicie na błonie śluzowej nosa i gardła, natomiast pyły o średnicy mniejszej od 10 pm nazywane pyłami oddechowymi dostają się do dalszych odcinków dróg oddechowych, przy czym cząsteczki o średnicy mniejszej od 3 pm są deponowane w oskrzelach i pęcherzykach płucnych, natomiast większe są częściowo usuwane z kaszlem. Cząsteczki jeszcze drobniejsze (około 1 pm) mogą przenikać w głąb płuc, osiadać w węzłach chłonnych i naczyniach limfatycznych. Szczególnie patogenny jest zalegający w naczyniach limfatycznych pył węglowy i pył krzemowy (kwarc), który może wywołać pylicę węglową (antracosis) lub pylicę krzemową (silicosis).

Cząsteczki pyłów będące nośnikami zarodników grzybów, dostając się do płuc mogą wywołać grzybicę płucną (pneumomycosis). Pyły wdychane przez dłuższy okres czasu bez względu na charakter powodują zawsze podrażnienie błony śluzowej nosa, przekrwienie i nieżyt oskrzeli, otwierają; tyra samym drogi wejścia drobnoustrojom warunkowo chorobotwórczym, co prowadzi do licznych stanów chorobowych górnych i dolnych dróg oddechowych.

U zwierząt można obserwować niekorzystne działanie pyłków kwiatowych, które posiadając zdolności alergiczne wywołują u niektórych gatunków zwierząt tzw. gorączką sienną. Przebiega ona z objawami silnego nieżytu górnych dróg oddechowych i lekką gorączką; ustępuje po 1-3 dniach.

Cząsteczki pyłów mogą być nośnikiem:

•    chemicznych czynników toksycznych (np. NH3 i H2S, azotany)

•    bakterii patogennych i niepatogennych lub ich endotoksyn

•    grzybów, zarodników i ich endotoksyn.

Badania w fermie świń wykazały, że 87% przypadków zapaleń płuc pojawiło się w pomieszczeniach, które miały największe zapylenie. Najpoważniejsze przypadki zapaleń płuc pojawiały się jednak w pomieszczeniach o wysokiej temperaturze, z mniejszą ilością pyłu, ale z wysokim stężeniem amoniaku.

Zmniejszenie zapylenia (dekonizacja) w pomieszczeniach inwentarskich jest możliwe poprzez:

•    nawilżanie i filtrowanie powietrza wentylacyjnego

•    intensywną wymianę powietrza

•    jonizację ujemną lub ozonizację powietrza wewnętrznego

•    zmianę konsystencji paszy (z pylistej na granulowaną lub półpłynną)

•    utrzymanie optymalnej wilgotności ściółki.

Pomiarów zapylenia dokonujemy metodą wagową (aspiracyjna, grawimetryczna) lub obliczeniową (konimetryczna). Sposób oznaczania zawartości pyłu całkowitego oraz pyłu respirabiłnego metodą filtracyjno-wagową jest przedmiotem polskich norm: PN-91/Z-04330/05 oraz PN-91/Z-04330/06.

2.7.3. Mikroflora powietrza

W powietrzu pomieszczeń inwentarskich oprócz zanieczyszczeń gazowych i mechanicznych występują także mikroorganizmy zarówno saprofityczne, jak i chorobotwórcze. Rodzaj i ilość zanieczyszczeń mikrobiologicznych, występujących w powietrzu pomieszczeń inwentarskich, stanowi jeden z istotniejszych wskaźników oceny stanu sanitamo-higienicznego.

W budynkach inwentarskich oprócz mikroorganizmów dostających się wraz z powietrzem wentylacyjnym występują drobnoustroje, których źródłem są: człowiek, zwierzęta, ściółka, gnojowica i pasze. Najczęściej są to mikroorganizmy niechorobotwórcze, tworząc z pyłami, parą wodną i śluzem tzw. aerozol bakteryjny saprofityczny. Jeżeli źródło drobnoustrojów chorobotwórczych pozostaje w pomieszczeniu, tworzy się w powietrzu aerozol bakteryjny zakaźny, a przy obecności drobnoustrojów saprofitycznych aerozol bakteryjny mieszany. Dlatego też powietrze jest ważnym pośrednikiem w rozprzestrzenianiu się zarazków chorobotwórczych, występujących w nim jako skupiska kropelkowe lub pyłowe, które na drodze ae-rogennej (infekcja kropelkowo-pyłowa) zakażają zdrowe zwierzęta.

Aerozole bakteryjne mogą występować w różnych fazach, w zależności od wielkości cząstek składnika rozproszonego (pyły, bakterie, cząsteczki wody) w ośrodku rozpraszającym (powietrze). Wyróżnia się cztery fazy tego bioaerozolu (wg Krzysztofika, 1992):

•    faza gruboziarnista, gdy cząstki składnika rozproszonego są większe od 100 nm (nanometrów)

•    faza drobnoziarnista, przy wielkości cząstek składnika rozproszonego od 100 do 50 nm