65354 PB040688

174 Higiena I dobrostan zwierząt gospodarskich

wioralnc loch są w tych warunkach zróżnicowane: niektóre lochy bardzo troskliwie opiekują się potomstwem i odchowuje się od nich 20-22 prosięta w roku. natomiast w innych miotach straty są wyższe.

W porodówkach powszechną praktyką jest utrzymywanie loch w kojcach bczściołowych i na uwięzi (najczęściej typu jarzmowego), co pozwala losze przemieszczać się w jednej osi na odległość zaledwie 2-3 kroków. Negatywne emocje wynikające z ograniczenia wolności, a także niemożliwość rycia w podłożu i tworzenia gniazda wyrażane są poprzez bicie głową w przeszkody, deptanie, wąchanie, czy też tłuczenie w przedmioty powyżej poziomu podłogi. Są to stereotypie nagminne i wysoce niepożądane.

Utrzymanie loch karmiących na uwięzi powoduje niemożność uniknięcia bolesnych uszkodzeń sutków powodowanych przez starsze prosięta. Przy braku ściółki zwierzęta te zwracają swoją uwagę na strefę pokarmową matki, natarczywie ją masując, skubiąc i dokonując innych manipulacji, które dla lochy stanowią dyskomfort lub wręcz powodują zranienia. Warunki typowe dla porodówek fermowych powodują osłabienie instynktu macierzyńskiego, co najlepiej widać u pierwiastek. Zanik troskliwości (behawior opiekuńczy czynny) lub nawet akty agresji loch wobec prosiąt, nie w yłączając kanibalizmu, wydatnie zwiększają straty w miotach.

Konsekwencją fermowego utrzymania prosiąt jest brak prawidłowych reakcji obrony i ucieczki (agonistic bchavior) stanowiących podstawę "co-pingu". Kształtowanie tego wzorca następuje w' trakcie zabaw i pozorowanych walk podejmowanych przez prosięta począwszy od drugiego tygodnia życia. Jeżeli przestrzeń w kojcu jest zbyt mała, lub jeżeli zwierzęta są odłączane zbyt wcześnie, co przerywa naturalne więzi międzyosobnicze w miotach, zwierzęta tracą możliwość nabywania doświadczeń pozwalających oceniać stopień zagrożenia ze strony innych osobników, jak również dokonywania prawidłowych wyborów między wariantami walka-unik-ucieczka. Toczenie walk w ramach zabaw kształcących „agonistic bchavior" przebiega według pewnych reguł: uderzenia następują głową w głowę lub w bark przeciwnika. U dorosłych zwierząt, które we wczesnym okresie życia nic nabyły tych wzorców, pojawiają się reakcje infantylne, wyrażające się w atakowaniu regionów genitalnych. Uszkodzenia tych okolic ciała stanowią poważny problem w grupach loch remontowych, szczególnie gdy skład grupy ulega częstym zmianom.

Brak ściółki stanowiącej dla młodych osobników środowisko eksploracji i zabawy powoduje pojawianie się niespecyficznych zainteresowań, np. częściami ciała innych prosiąt, co prowadzi do obgryzania ogonów, uszu i okaleczeń strefy genitalnej.

175

Rozdział 5. Dobrostan zwierząt

Aby uniknąć zranień, prosięta starają się przez wiele godzin czuwać w pozycji stojącej lub siedzącej. Jeżeli w okresie tuczu w jednym kojcu zgrupowane zostaną osobniki odchowywane na ściółkach i w systemie bczścio-lowym. zwierzęta z systemów bczściołowych będą mniej skłonne do odpoczynku nawet w warunkach, kiedy nie ma zagrożenia ze strony innych osobników. I-oszki wybrane z sektora tuczu do remontu stada zachowują zwyczaj stania i siedzenia w pozycji „psa" przez cały okres ciąży, nawet jeżeli są utrzymywane indywidualnie. Pogarsza to warunki rozwoju płodowego i nie sprzyja normalnej akcji porodowej.

Fot, 5.12. Martwe prosię zagryzione przez inne prosięta

Jest rzeczą oczywistą, że zmiany w organizacji środowiska chowu świń muszą być oparte o kryteria dobrostanu. a głównie o reakcje behawioralne zwierząt. Dla trzody chlewnej dobrostan osiągany jest w warunkach gwarantujących dostęp do wybiegów, okólników lub pastwisk, co w sposób najbardziej ścisły łączy to pojęcie z przestrzenią życiową zwierząt. Jednym z najsilniej przejawianych przez te zwierzęta zachow ań jest pęd do budowy gniazda, a potrzeba ta w okresie 24 godzin poprzedzających poród jest tak silna, jak pobieranie pokarmu. Przyjmując wzorce behawioralne loch demonstrowane na pastwiskach za prawidłowe można uznać, że dobrostan dla tej grupy zwierząt zapewniają niżej przedstawione minima:

Dobrostan loch

•    utrzymanie w grupach, co odpowiada właściwościom gatunku

•    przebywanie na miękkich podłożach umożliwiających przejawianie instynktów

•    wydłużenie czasu karmienia, co wiąże się z ilościowym i jakościowym składem diety