62324 ScannedImage 47

9*

r

i

r

t .

?L

iw-r*

trwałego i masywnego ciała: mówi więc na przykład: "Litera zabija, a duch pożywia"* W zdaniu tym "litera" oznacza rzeczywistość cielesną, "Duch" zaś rzeczywistość intelektualną, którą nazywamy też duchową (.**)

I, 1, 3* Podobnie - chociaż wielu świętych uczestniczy w Duchu £w., to jednak żadną miarą nie można pojmować Ducha Sw. jako jakiejś istoty cielesnej, z której cząstkę otrzymuje każdy ze świętych, z całą pewnością Duch jest mocą uświęcającą, w której uczestniczą wszyscy, którzy zasłużyli na uświęoenie jego łaską; Aby łatwiej zrozumiano co mam na myśli, podam przykład, odnoszący się jednak do rzeczy o wiele błahszej*

Wielu jest ludzi, którzy uczestniczą w wiedzy czy też sztuce lekarskiej, a czyż mamy uważać, że wszyscy, którzy w medycynie uczestniczą, biorą sobie cząsteczki jakiegoś ciała, zwanego medycyną, w ten sposób stając się jej uczestnikami? Czy może raczej tak to należy rozumieć, że ci mają udział w medycynie, którzy umysłem zdolnym i chętnym przyjmują zrozumienie tej sztuki i wiedzy?

Wszelako porównania medycyny z Duchem Sw. nie należy uważać za przykłady pod każdym względem odpowiadające sobie nawzajem; użyłem tego porównania tylko w tym celu, aby wykazać, że to, w czym uczestniczy wielu ludzi, nie musi od razu uchodzić za ciało* Duch &w* przecież wielce się różni od wiedzy czy nauki lekarskiej, ponieważ jest on samoistnym bytem duchowym, który istnieje i bytuje samorzutnie, medycyna zaś nie ma takiego charakteru*

I, 1, 5« Skoro więc w miarę naszych możliwości wykazaliśmy bezsens myślenia o Bogu jako o jakiejś istocie cielesnej, stwierdzamy zgodnie* z prawdą, że Bóg jest bytem niepojętym i niezgłębionym. Cokolwiek bowiem możemy pomyśleć albo wyobrazić sobie ó "Bogumusimy koniecznie uznać , że przekracza on wszelkie naszego" nim wyobrażenia.

Jeślina przykład stwi^FdzTmy7“Te Tctoś może dostrzec zaledwie iskierkę albo płomyk maleńkiej lampki, a jego wzrok nie potrafi ujrzeć nic ponadto, to gdybyśmy chcieli uzmysłowić mu jasność i blask słońca, czyż nie musielibyśmy powiedzieć mu tak: "Blask słońca jest niewypowiedzianie i nieporównywalnie doskonalszy i wspanialszy od wszelkiego światła, które oglądasz?". Podobnie i nasz umysł, skoro jest zamknięty w więzach ciała i krwi oraz ze względu na uczestnictwo w takiej materii, jest ograniczony i przytępiony, to chociażby w zestawieniu z naturą cielesną uchodził za wielce doskonały, jednakże starając się wspiąć ku rzeczywistości bezoielesnej i usiłując ją ujrzeć, dociera jedynie do jakiejś iskierki albo światełka* A wśród wszystkich istot duchowych, to znaczy niecieles-nych, który byt jest tak wspanialszy ponad wszystko, tak niewypowiedzianie i w niepojęty sposób znakomity, jak Bóg? Jego istoty nie może prze-

cięż zrozumieć ani wyobrazić sobie ludzki umysł, choćby był najczystszy i najjaśniejszy.

b. Chrystologia \

v

! Orygenesjo zasadach, s. 73 n., 76 - 78, 154.

I, 2, 1. Powinniśmy przede wszystkim zdawać sobie sprawę z tego, że

(w Chrystusie tkwi^    ^{iftat nn iednorQj}=---

'dzonyin SyĄfii^ęjca, oraz natura ludzka^ którą w ostatnich czasach przybrał dla spełnienia bożego planu zbawienia. Zastanówmy się zatem naj-pierw*' ćżynf jest jednorodzony Syn Boży, który bywa zresztą określany • różnymi imionami, stosownie do istoty rzeczy i w zależności od przekonania osób używających tych imion. Otóż nazywa się on Mądrością, tak jak mówi Salomon wkładając w jego lista następujące słowa: ~”Pan stworzył mnie jako początek dróg swoich w dziele swoim, zanim cokolwiek uczynił, ustanowił mnie przed wiekami. Na początku mnie zrodził, zanim uczynił ziemię, zanim wywiódł źródła wody, zanim stanęły góry, przed wszystkimi pagórkami”. Nazywa się też Pierworodnym, jak mówił apostoł Paweł: ^M0n jest pierworodnym wszelkiego stworzenia”. Pierworodny nie jest jednak kimś innym niż Mądrość, lecz jest jednym i tym samym co ona. Apostoł powiedział poza tym: ^ł,Chrystus jest mocą i mądrością bożą”.

I, 2, 2. Niechaj jednak nikt nie sądzi, że nazywając go Mądrością Bożą mamy na myśli coś niesubstancjalnego, to znaczy, że pojmujemy go na przykład nie jako jakieś mądre stworzenie, lecz jako pewną właściwość stanowiącą przyczynę mądrości, która udziela się i wnika w umysły tych, którzy potrafią pojąć jego cnoty i naukę.

• Jeśli więc raz przyjęliśmy słuszne przekonanie, że jednorodzony Syn Boży jest substancjalnie istniejącą Mądrością Boga, to nie sądzę, żeby nasz umysł musiał podejrzewać, iż sama hypostaza, czyli substancja Syna Bożego zawiera w sobie jakikolwiek element cielesny: wszystko przecież, co cielesne, jest określane za pomocą kształtów, barwy lub wielkości, a nikt, kto jest przy zdrowych zmysłach, nie szuka wszak takich atrybutów w istocie samej mądrości. A czyż ktoś, kto umie myśleć o Bogu i pojmować go z całą pobożnością, może przypuszczać, że przez najkrótszą chwilkę Bóg istniał przed zrodzeniem Mądrości? Stwierdzenie takie zakładałoby przecież, że Bóg nie mógł zrodzić Mądrości, zanim ją zrodził i powołał z niebytu do istnienia, albo że mógł, ale nie chciał tego uczynić; nie wolno jednak tak mówić o Bogu: obydwa te twierdzenia są bezbożne i absurdalne - oznaczają bowiem, że Bóg z niemożności zrodzenia zaczerpnął pomoc w uzyskaniu tej możliwości, albo że chociaż mógł to uczy-