94281101 djvu

FIZYOLOGIA RUCHÓW 391

Redukcya ciężaru ad minimum uzyskuje się w kościach przez to, że we wnętrzu ich zwykle istnieją jamy wypełnione lekkim, bogatym w tłuszcz szpikiem (u ptaków zaś jeszcze lżejszem powietrzem). Podobnie jak puste w środku filary, kości nic przez to nie tracą na wytrzymałości. Do tego celu przyczynia się zresztą w wysokim stopniu układ beleczek istoty gąbczastej, przebiegających zupełnie według zasad mechanicznych, któremi kieruje się technik przy układaniu belek w rozmaitych konstrukcyach żelaznych przeznaczonych do wytrzymywania większych ciężarów (n. p. mosty, filary i t. p.). Kierunek beleczek mianowicie odpowiada dokładnie kierunkowi sił (ciągnących lub zgniatających), którym podlega kość w danem miejscu (J. Wolff).

Oto kilka ważniejszych liczb, wyrażających wytrzymałość kości ciężarem, pod wpływem którego następują pierwsze pęknięcia: kręgi lędźwiowe (zgniatanie w kierunku pionowym): 240 do 1000 kg.; klatka piersiowa (złamania żeber przy zgniataniu): 40 do 200 kg.; kości długie (zginanie) — k. łydkowa: 21 do 56 kg., k. goleniowa: 135 do 500 kg.

Działanie kości jako dźwigni jest umożliwione dzięki ruchomemu ich ze sobą połączeniu zapomocą stawów.

Podział stawów znany jest z podręczników anatomicznych. Tu wystarczy przypomnieć, że ruchome połączenia kości u człowieka dzielą się na synartrozy (np. chrząstkozrosty między trzonami kręgów) i dyartrozy (stawy właściwe). Te ostatnie znów dzielimy na mało ruchome stawy o powierzchniach płaskich (n. p. między wyrostkami stawowymi kręgów piersiowych) i na stawy o powierzchniach zakrzywionych, rozpadające się na grupy stosownie do ilości i kierunku osi, dokoła których odbywają się w nich ruchy, więc na stawy j e dno o sio we (zawiasowe, jeśli oś stawu jest poprzeczna względem osi kości, n. p. stawy międzyfalangowe; obrotowe, jeśli obie osie są równoległe, n. p. staw ramieniowo-promieniowy), dwuosiowe (siodełkowate, np. staw między kością dłoniową kciuka a I naddłoniową) i wieloosiowe (n. p. biodrowy, barkowy).

Ruchy możliwe do wykonania w danym stawie można określić na podstawie badań nad jego budową. I tak, prowadzono w tym celu studya nad krzywiznami powierzchni stawowych, tak bezpośrednio, jak przy pomocy odcisków tych powierzchni w materya-łach plastycznych, odlewów gipsowych jamy stawowej i t. p. Postać powierzchni stawowej niezawsze jeszcze rozstrzyga o formie ruchu, choćby dlatego, że nie jest ona niezmienną, lecz przeciwnie może ulegać dość znacznym odkształceniom wskutek podatności chrząstek stawowych, ulegających znacznemu ciśnieniu w czasie ruchów. Niemniej ważną jest też rola torebek stawowych i więzadeł. Tak n. p.