94281301 djvu

FIZYOLOGIA RUCHÓW 393

zwierząt wyższych (język ssawców, trąba słonia). Jeśli ruch organu (lub całego ciała) zwierzęcia ma polegać na wygięciu wklęsłością w stronę n. p. prawą, kurczą się mięśnie podłużne, przebiegające po tej stronie, równocześnie z wydłużeniem ich antagonistów po stronie lewej. Środkowe zaś warstwy, bierne, odgrywają rolę (giętkiego) szkieletu.

Mechanika mięśni.

Sposób przyczepienia mięśni do kośćca. Napięcie mięśni. Po przecięciu ścięgna któregokolwiek mięśnia szkieletowego u żywego zwierzęcia, mięsień skraca się, co dowodzi, że znajdował się w stanie stałego wydłużenia. Wydłużenie to jest korzystne dla pracy mięśnia, gdyż (prawo Schwanna, patrz fizyolo-gia mięśni) siła jego maleje w miarę skrócenia się podczas skurczu. Zapewne też dlatego przygotowujemy się do większych doraźnych wysiłków (rzut, cios, skok) ruchem w tym samym stawie, lecz w kierunku przeciwnym zamierzonemu (zamachem), naciągając w ten sposób silnie mięśnie, czynne bezpośrednio potem przy właściwym ruchu.

Także i mięśnie, których związek z kośćcem jest luźniejszy (mięśnie twarzy, językowe i t. p.), utrzymują się dzięki napięciu antagonistów w stanie miernego wydłużenia.

Niezależnie od tego wydłużenia mięsień w ustroju żywym posiada stale pewien stopień napięcia (tonus\ udzielonego mu za pośrednictwem nerwów ruchowych; po przecięciu bowiem tych nerwów następuje wyraźne zwiotczenie mięśnia (p. str. 374).

Rodzaje skurczów dowolnych. P. Richer ustalił następujący podział skurczów dowolnych, kierując się stosunkiem ich do siły ciężkości.

1.    Skurcz statyczny. Siła mięśnia równoważy się z siłą ciężkości. Praca zewnętrzna = 0. Przykłady: trzymanie kończyny górnej w pozycyi poziomej; praca mięśni przy staniu i t. p.

2.    Skurcz dynamiczny. Siła mięśnia wykonywa ruch, siła ciężkości stanowi opór. Praca zewnętrzna dodatnia. Przykład: podnoszenie ciężaru.

3.    Skurcz hamujący (contraction frenatrice). Ruch odbywa się zgodnie z działaniem siły ciężkości, z prędkością miarkowaną przez mięśnie wywołujące ruch przeciwny. Praca zewnętrzna ujemna. Przykład: powolne nachylenie tułowia.

W dalszych wywodach będziemy się zajmowali głównie skurczem dynamicznym, jako typem pracy zewnętrznej dodatniej. Jako odmianę skurczu dy-