CCF20090513002

Rozdział I

INDUKCJA I WYJAŚNIANIE

1. Problem indukcji: rys prawie historyczny

Nauka posługuje się rozumowaniami zawodnymi

Poznanie naukowe ma charakter empiryczny, to znaczy nie może obejść się bez doświadczenia. Jest to stwierdzenie prawie że banalne, przynajmniej gdy pominąć tak zwane nauki dedukcyjne: matematykę i logikę. Osobliwości tych dwóch szacownych dyscyplin odłóżmy na razie na bok. W każdym razie do uprawiania nauk empirycznych nie wystarczą dedukcyjne metody rozumowania, które charakteryzują się miłą niezawodnością: z prawdziwych przesłanek wynikają wyłącznie prawdziwe wnioski. Błąd jest możliwy tylko wtedy, gdy przesłanki są fałszywe lub rozumowanie zostało wadliwie przeprowadzone. Natomiast hipotezy i teorie naukowe z natury rzeczy wykraczają poza przesłanki, które można byłoby uznać na podstawie doświadczenia. Toteż rozumowania prowadzące do akceptacji hipotez nie mogą spełniać rygorów dedukcji. Główny problem metodologii nauk przedstawia się zatem następująco: skoro rozumowania stosowane w nauce, zwane rozumowaniami indukcyjnymi, są zawodne, to czy są w ogóle prawomocne? Jaki status poznawczy mają wnioski indukcyjne? Dzięki czemu wnioski indukcyjne mają w ogóle jakiś status poznawczy?

Bacona rozróżnienie między indukcjg enumeracyjną a eliminacyjna

Pierwsza poważna próba rozwiązania problemu indukcji pochodzi od Francisa Bacona¹. Odróżnił on indukcję eliminacyjną od indukcji enumeracyjnej, czyli indukcji przez proste wyliczenie przypadków. Ta druga, która polega na bezpośrednim

1

Zob. F. Bacon, Novum Organum, tłum. J. Wikarjak, Warszawa 1955 (pierwodruk oryginału 1620).