Choroby lasu0005 jpeg

-    zasadę równowagi ekologicznej, wskazującą na dynamiczny, oscylacyjny względem przeciętnej, adaptacyjny układ organizacji wewnętrznej i przebiegu procesów ekologicznych prowadzący do stabilizacji systemu;

-    zasadę sukcesji ekologicznej, wskazującą na dążenie do zwiększania stopnia integracji i dostosowywania do zmieniających się warunków środowiska.

W warunkach klimatu stabilnego, bez zakłóceń, konkurencja - obok rozrodczości i śmiertelności - jest jednym z podstawowych czynników w rozwoju lasu, wpływających na rozwój organizmów w przyrodzie i realizujących bilans liczebności populacji. Zróżnicowane kształtowanie śmiertelności drzew prowadzi do wyróżnianiu dominujących w strukturze lasu drzew, genotypów czy nawet gatunków. Jednakże w warunkach klimatu niestabilnego, z licznymi anomaliami warunków pogodowych, a także w okresach stresowych indukowanych przez czynniki biotyczne (gradacje owadów, epifltozy grzybów), te dominujące drzewa, genotypy, gatunki stają się bardziej podatne na czynniki środowiska. Ich parametry (liczebność w zbiorowisku, wysokość, wielkość korony, zasięg systemu korzeniowego itp.) wymagają dużego zakresu koordynacji niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania. W przypadku pojedynczych drzew' w drzewostanie koordynacja ta dotyczy pobierania jonów, transportu i przechowywania materiałów zapasowych i metabolitów; oddychania, aktywności systemu fotosyntetyczne-go itd., zaś w^r przypadku gatunków⁷ tworzących drzewostan - realizacji naturalnych zjawisk ekologicznych związanych z przystosowaniem do danego zespołu warunków siedliskowych, z konkurencją wewnątrz- i międzygatunkową, udziałem w⁷ obiegu materii i przepływie energii i informacji w danym ekosystemie. W rezultacie te gatunki „dominujące”, często tworzące układy zmonotypizowane, łatwiej ulegają pierwotnym czynnikom stresowym i kolejnym stresom wtórnym. Proces ich zamierania stanowi pogłębiającą się spiralę zagrożeń i przybiera zwykle charakter klęskowy. Z drugiej strony, gatunki i osobniki znajdujące się pojedynczo poza grupą dominującą również są narażone na czynniki stresowe, poddane presji konkurencji o światło czy pokarm, a przy tym często są uszkadzane przez zwierzynę.

Ryzyko wystąpienia zakłóceń w⁷ ekosystemie jest tym mniejsze, im większa jest elastyczność mechanizmów równoważących oddziaływanie niekorzystnych czynników wewnątrz- i międzyśrodowiskowych (układów homeostatycznych). W ekologii uważa się, że trwałość systemu jest warunkowana bogactwem składu gatunkowego biocenozy. Większa liczba gatunków⁷ roślinnych, to bowiem także większa liczba organizmów pożytecznych i skuteczniejsze rozpraszanie ryzyka. Większa zmienność i mozaikowatość siedlisk oraz bogactwo biocenoz to większa stabilizacja procesów biologicznych cyklicznie przebiegających w środowisku leśnym. Naruszenie tych autonomicznych właściwości ekosystemu i jego struktury troficznej na tyle trwale, aby wywołać widoczne skutki, pro-w⁷adzi do powstawania zjawisk umownie zwanych chorobowymi.

Takie zmiany chorobowe lasu mogą być zapoczątkowane przez różne czynniki stresowe -abiotyczne, antropogeniczne, jak i biotyczne. Jako nie biotyczne czynniki stresowe wymienia się zwykle niesprzyjające warunki środowiska, mające sw⁷e źródło w⁷ niekorzystnym dla drzew⁷ układzie stosunków⁷ glebowych, przemysłowe zanieczyszczenia powietrza czy zakłócenia w⁷ pobieraniu wody. Czynnikami biotycznymi są natomiast grzyby, bakterie, wirusy, mikoplazmy - będące sprawcami chorób infekcyjnych, jak i ow⁷ady leśne rozwijające się w⁷ nadmiernych ilościach, roztocza czy nicienie - powodujące uszkodzenia igieł, liści i korzeni.