WA30850 II109 NARZEDZIA ROLNICZE082 I djvu

[191]

NARZĘDZIA ROLNICZE

79

jest ta socha pod imieniem sochy rosyjskiej. Jako nazwy dalsze na określenie tej sochy występują nazwy lokalne urobione od miejscowości, gubernii i t. p. Socha dwupolicowa, zwana też sochą jednostronną, znana jest pod nazwą sochy litewskiej, a także mazowieckiej i podlaskiej. Nazwa, socha jednostronna, na określenie sochy dwupolicowej jest jednak mało odpowiednią, ponieważ sochy łopatkowe na niektórych obszarach przystosowane są również tylko do orki na jedną stronę przez umocowanie łopatki nad lewym sośnikiem i umieszczenie na stałe do rozsochy nad sośnikiem prawym deseczki zastępującej odkładnicę prawą.

III.

Sochy dwupolicowe.

Na obszarze Prus Wschodnich socha występuje w obydwóch swoich rodzajach. Typową jednak jest socha dwupolicowa, która do niedawna jeszcze była w powszechnem użyciu, dziś jednak zanikła prawie zupełnie '. Z wyjątkiem części południowo-zachodniej, używana była na całym obszarze Prus Wschodnich, nie przekraczając jednak lewego brzegu Wisły.

¹ Co do pochodzenia sochy na obszarze Prus Wschodnich czytamy w miesięczniku Ziemianin VII. następujący artykuł: O uprawie roli i niektórych narzędziach do uprawy roli. »0d kilkunastu lat stała się u nas (w okolicy Gdańska i na nizinach) prawie wyłącznie powszechnem narzędziem do uprawy roli. Przyznać trzeba, że socha najlepiej wszystkie warunki (pługa) wypełnia i powszechne przyjęcie sochy jest bardzo usprawiedliwione. Obok sochy umieściłbym płużycę, jako zarówno powyższym warunkom odpowiadające narzędzie, z tą tylko różnicą, że w polu, obfitem w góry, lepsza socha, bo równiej chwyta. Dziś zaczynają nasi gospodarze rzucać się do pługów amerykańskich. Stojąc w obronie sochy, sądzę, że to rzucanie się do amerykańskich pługów, mających zastąpić sochy, pewnie zanadto skwapliwe. Nowość nęci, ale poczciwa nasza socha pewnie w końcu przeprosin dozna. Pług amerykański albowiem może być dobrem narzędziem w równej i pulchnej roli, ale w naszych tęgich gruntach, a zwłaszcza przy łamaniu spiekłego ugoru, socha zwycięstwo odniesie. Nadto pług amerykański wymaga ciągłej uwagi orzącego. Zaprowadziwszy u nas sochy, jak powiedziałem przed kilkunastu laty, widziano, że uprawa roli na tern zyskała, a ciesząc, się z tego, sądzono, że socha już wszystko zastąpi i zarzucono radłaa. Wedle innej wiadomości na obszarze Prus Wschodnich socha znana była już znacznie dawniej, ponieważ S. Ławrynowicz pisząc w 1819 r. o kowieńskich narzędziach rolniczych, nazywa sochę dwupolicowa, sochą pruską (Moszyński, Kultura lud. Słowian, I. 165).

http://rcin.org.pl