54379 pic 11 06 280926

spZ^ZZt ZfJ, °_rT «****

_Aut    ^{y W,2}J' świata?    ’ ^{a,e Wob}ec wielu lite,

sxa’£«s ftssE" • "w,

^N,ezaleznwt ^{y reIac}J> Podrólnl u^ ^mkói

⁰rS^aniz_acji _p ^,ec °d autentyczny ^adresata. ?^,^i^r^^ett'o^.c^dS ^nazw’ wywodów czi ^d°P°^s^wa_n^{aZna b}^a w tekstach ^ds/^{ąCZanychdoza}P^isków godnej ₂ zalec_e J^{lęjUŻ istnie}Jącymi J^°^poIsklch tendencja ^Clcer_0na, Scaiii ^{mj star}°żytnen _now ^am' °P^is°w oraz do

^fPostrzSis^ ¹ ^biewalje^T^^^

Ponadto ~ ,_afc.    »^topizacji” i walory■

s^cjssr² ire«- w

f?"*? ^ychreZfPy^,które bWv^a"'^y °^{d Staroż}^°

Zł i^ednak zamsze ń_h^OWskryty,nizZ* ”^VVpiSane” w istotę f®^ł °^dPowiadać ni ^^{Cny w} ^lożenil ^ '"ymieniany z gól t_e,^enⁿl^y SVVl'ata w stoP^"^{13 0 to}. jakie " ’ ^kwestionariusz ka-

£“» ^(odPó^e Sf" ^d°^nychl7 ^„e ele-kl, ^odn°szące J. ^ą Porów,,.,., ^{J z a}atorow, ije_K0Kv.

fis*--*?.iSŁr;^oefe - **5

"^,e <*oh b,_di    topiki); dojaiiej

~r~-.    ^mento“- po^ai^ćST ^ed?^ąjest -*•

⁷ 2ob. h n_- .    ^{na za}kwalifiko-

wanie czegoś, bądź nie, do jakiejś klasy, także synekdochy umożliwiające przedstawianie całych narodów czy krain na podstawie cząstkowej wiedzy - np. pojedynczych ludzi bądź wybranych miejsc); oraz - jak można sobie owo novum wyobrazić (odpowiedzią jest albo „ucieczka w topikę”, albo - coraz częstsza od XVII wieku - wizualizacja i wyraźna ekstra-wersyjność wywodu). Wizualizacja jest zresztą odwiecznym dążeniem podróżopisarstwa - jest naturalnym odpowiednikiem autorskiej naoczności, pośrednim dowodem odbycia podróży, świadectwem dokonanej pozytywnej selekcji (zaprezentowane są wszak rzeczy godne widzenia), a zatem równocześnie formą utrzymania kontaktu z potencjalnym czytelnikiem i narzuceniem mu określonego sposobu pojmowania nowości⁹. Implikowany „kwestionariusz” stworzył jakby uniwersalną, poznawczą bazę dla wszelkich opisów podróżniczych i krajoznawczych, a także - pewien naturalny plan deskrypcji.

Od końca XVIII wieku funkcjonują już wyraźnie dwie główne odmiany autentycznych relacji z podróży¹⁰, wraz z odpowiadającymi im rodzajami deskrypcji - typ bardziej naukowy i „naocznościowy”, dążący do przekazania maksimum ścisłych informacji o napotykanych w podróży obiektach, świadomie nawiązujący do nauk szczegółowych i pozostający w bezpośrednim związku z opowiadaniem informacyjnym (reprezentowany m.in. przez Dziennik podróży Stanisława Staszica czy Podróże do Turek i Egiptu Jana Potockiego) oraz typ bardziej swobodny, skupiony na ulotnych wrażeniach, doznaniach sensualnych i wyobrażeniach oraz rozwoju osobowym samego narratora, ukształtowany m.in. pod wpływem „sternizmu” (a kontynuowany w Polsce choćby przez Marię Wirtemberską w Niektórych zdarzeniach, myślach i uczuciach doznanych za granicą czy Józefa Kremera w Podróżach do Włoch¹¹). Oczy-