CCF20090331000h

Saussure uważał, żejs^miologia, ogólniejszą-od językoznawstwa, "powinna stanowić fczęśćTpsychoIogii społecznej.

W tym wszystkim jednak najbardziej znaczący jest fakt.że chociaż semiotyka logiczna Peirce'a i oparta, na badaniach ling

wistycznych semiologia de ,Saussure’a powstały, jako teorie naukowe, całkowicie niezależnie, zrodziły się przecież niemal w tym. samym czasie. Peirce zył w latach 1874 - 1914, de Saussure w latach 1857 - 1913. Narzuca się~konieczność porównania obydwu teorii².

——Zacznijmy od serii cytatów. Jak pamiętamy, de Saussure napisał: ..Znak językowy łączy nie rzecz i nazwę, ale pojęcie i obraz akustyczny"³. „Proponujemy zachowanie wyrazu z n a k (signe) dla oznaczania całości i zastąpienie wyrazu poję c i,& kjoTTrTa^

Lingwista w ogóle jest skłonny sprowadzać znaczenie słowa do jego wartości systemowej: „...pqjęcie nie~ma-w sobie nic po-, czątkowego_r jie] jest niczym innym jak tylko wartością określoną

238

a k ustyc z n y odpowiednio przez element znać z 9 (signifie) i .element    c y Thionifiant)"⁴. Określenie de.

Saussure'a nie jest definicją logiczną znaku: mówiąc o jego budowlanie mówi nic o funkcji. Tu trzeba sięgnąć do koncepcji. o Pe^gg^aL_,,Znak lub reprezentamen jest czymś, co dla kogoś zastępuje coś innego pod pewnym względem lub ze względu—na

pewną własność"⁵.

jie znaku nie jest odniesieniem do desygp^tjKjstnieją Znakibez_refęręncjkjW^edługPeirc^"^zria^zeiiićmzhaku jesfinny znakj na który go można przełożyć"⁶. Według de Saussure'a znaczenie znaku to po prostu pojęcie: jako składnik znaku jest faktem wewnątrz] ężykowym. De Saussure interesuje się przede^ wszystkim, wartosćiąrznafen^-    ?

...wyraz może być wymieniony na coś niepodobnego: wyobrażenie [por. definicję znaku Peirce'a jako czegoś, co zastępuje coś innego — Z. M.]; poza tym może być porównany z inną rzeczą tego samego rodzaju: z drugim wyrazem. Wartości jego nie da się więc ustalić, gdy ograniczymy się do stwierdzenia, że może oń być „wymieniony" na takie czy inne pojęcie, czyli że ma takie czy inne znaczenie; trzeba ponadto porównać go z wartościami podobnymi, z innymi wyrazami stojącymi w opozycji względem niego. Zawartość jego jest prawdziwie określona za pomocą tego, co istnieje poza nim. Stano- : wiąc część systemu, wyraz przybiera nie tylko znaczenie, lecz także i przede wszystkim wartość, a to już zupełnie co innego⁷.

zawsze zaczątek więzi naturalnej między elementem znaczącym i znaczonym. Symbol sprawiedliwości — waga — niemoże byc zastąpiony czymkolwiek innym, na przykład wozem"⁹. Symbole nie wchodzą w zakres projektowanej przez de Saussure'a semio-logii. Głównym jej przedmiotem pozostanie „ogół systemów opar-tych na dowolności znaku"¹⁰. Drugą cechą znaku jestjjego linear-~ pośę'. związana z czasową rozciągłością wypowiedzenia cż_y przestrzenną rozciągłością zapisu.

przez swe związki z innymi wartościami"⁸. Ta definicja znaczenia miała doniosłe konsekwencje dla rozwoju strukturalizmu i semiotyki, przede wszystkim dzięki swej „immanentnej" intencji.

Znak językowy jest arbitralny.: związek między znaczącym i znaczonym nie ma motywacji wewnętrznej, opiera się na nawy-kikspołecznym_ta nie na więzi naturalnej. De Saussure me przeprowadza klasyfikacji znaków, chociaż mówi o czymś takim, jak „znaki całkowicie przyrodzone" (na przykład pantomima); wyróżnia także klasę symboli. „Cecha symbolu jest to, że nie jest on nigdy całkowicie dowolny; nie jest pusty, istnie je_ w nim

.jfZnak językowy~ma charakter dyskretny. Następcy de Saussu-re'a zwrócili uwagę, że w\ języku naturalnym mamy do czynienia z podwójną artykulacją¹¹. Każda wypowiedź (znak) daje siękóz-czTońkować na ciąg jednostek mających kształt foniczny i znaczenie (monemó w). Z kolei każda z tych znaczących jednostek skła-da~się z elementarnych rdyśkrętnycL.' cżąslek..—.ionemów. któro nierposiadająkznaczema,'służą do konstruowania „ęałości wyższego rzpiiu, Wybór fonemów, w systemie języka uporządkowanych w opozycje (np. dźwięczne—bezdźwięczne), prowadzi do różnico

wania znaczeń w jednostkach wyższego poziomu. Znak językowy nie posiada znaczenia poza systemem. Podwójna artykulacja przysługuje tylko językowi. Semiofykaj która chciałaby badać inne typy działalności ludzkiej jako systemy znaków, musi zacząć od wyróżnienia w nich najmniejszych cząstek dyskretnych i elementarnych całości znaczących oraz reguł ich kombinacji w uporządkowane sekwencje znaków — teksty.

Istnieją pewne różnice między teorią Peirce'a a de Saussure'a. Lingwista nie mówi o obiekcie, do którego odnosi sie znak. Stosunek jego elementów jest, dwuczłonowy: to. co znaczone (pojęcie), nie istnieje niezależnie od elementu znaczącego, jest efektem

239