228 (46)

228

//. Język ogólnopolski i jego odmiany

jącą w Polsce), że w miastach dzieci stosunkowo częściej już wcześnie stykają $j<. z kodem rozbudowanym; na wsi jest odwrotnie: dzieci stosunkowo częściej wcześnie stykają się z kodem ograniczonym.

Bernstein uważa, że „kod. jaki dziecko wnosi do szkoły, symbolizuje jego społeczną tożsamość”

Dziecko wiejskie ma, oczywiście, znacznie trudniejszą sytuację, jeśli chodzi o uczenie się języka ogólnopolskiego, niż dziecko miejskie'¹. Przez pewien czas w kontaktach nieoficjalnych uczniowie pochodzący ze wsi (zwłaszcza zaś z małych wsi) operują gwarą wiejską, a w kontaktach oficjalnych na ogół coraz sprawniej i w coraz większym zakresie używają polszczyzny ogólnej. Ta dwoistość językowa nie przeszkadza w osiąganiu jednego z ważniejszych celów nauczania szkolnego, jakim jest opanowanie języka ogólnopolskiego.

Część tych uczniów pochodzących ze wsi w późniejszym wieku, jako ludzie wykształceni, wnosi twórcze, ożywcze elementy (szczególnie w zakresie słownictwa i frazeologii) do polszczyzny ogólnej, przyczyniając się tym samym w pewnej mierze do jej dalszego rozwoju (por. wyżej wpływ gwar wiejskich na język ogólnopolski). Jest to. jak wiadomo, proces stały, z długą tradycją.

11. Potrzebne jest skonfrontowanie wyników badań nad polszczyzną różnych środowisk polskich za granicą: w Europie i w innych częściach świata (z uwzględnieniem m.in. warunków funkcjonowania i rozwoju tej polszczyzny) z wynikami bada nad formalno-funkcjonalnym zróżnicowaniem języka polskiego w Kraju. Pozwoliłoby to dojść do syntezy.

Polaków i ludności polskiego pochodzenia było za granicą około 1990 roku 12 000 000 (MRS 1993, s. 59)¹⁵, z tego najwięcej w Stanach Zjednoczonych AP: 5 600 000. następnie w byłym ZSRR: 2 500 000, w Niemczech: 1 500 000. we Francji: 1 000 000; znacznie mniej w innych krajach (np. w Kanadzie: 400 000, w Brazylii: 200 000, w Australii: 150 000, w Wielkiej Brytanii: 140 000 itd.).

Brak informacji, ile osób z tej liczby zna dzisiaj czynnie język polski.

12. We współczesnej polityce językowej dużą rolę mogłyby odgrywać np. - poza publikacjami językoznawczymi (głównie o charakterze popularnonaukowym) - tzw. środki masowego przekazu¹⁶.

¹³B. Bernstein, op.cit., s. 114.

¹⁴    Zob. np. Z. Zagórski, Regionalne podłoże językowe a nauczanie języka polskiego w stolach wiejskich i małomiasteczkowych. „Studia Polonistyczne” 16/7, 1988/1989. Poznań 1991, s. 197-209. Konieczne jest lepsze dostosowanie programów szkolnych w zakresie nauczania języka polskiego (zwłaszcza zaś programów dla szkół podstawowych) do warunków wiejskich i małomiasteczkowych.

¹⁵    MRS 1993 = Mały Rocznik Statystyczny. R. XXXVI. Warszawa 1993.

^u Do nowszych publikacji teoretycznych dotyczących polityki językowej należą ruin prace M Bugajskiego, Podstawowe zagadnienia lingwistyki normatywnej. Wrocław 1989, s. 17 '1-32, ore H. Satkiewicz, O zasadach aktualnej polityki językowej. „Poradnik Językowy" 1990, z. 3,*--166.