34 35 (28)

Marta Olcoń-Kubicka

Rola internetu w powstawaniu nowego modelu macierzyństwa^{1 2}

Doświadczenie macierzyństwa zdaje się należeć raczej do porządku natury, niż kultury, jest związane przecież z biologicznym procesem reprodukcji. Samo odwoływanie się do „instynktu macierzyńskiego”, który tkwi immanent-nie w kobiecie, wpisuje się w jej naturę, będąc czymś, co należy odkryć, lub też, do czego należy dotrzeć; każe myśleć o macierzyństwie jako o doświadczeniu poza sferą racjonalności i refleksji. Jednakże, jeśli spojrzeć na macierzyństwo z innego, niż biologiczny, punktu widzenia, to można zauważyć, iż jest ono również silnie uwarunkowane kulturowo. Literatura i sztuka pełne są archety-picznych przedstawień matki jako karmicielki, opiekunki, kobiety poświęcającej się dla swojego dziecka. Zarówno biologiczne, jak i archetypiczne ujęcie macierzyństwa każe traktować je jako zjawisko całkowicie naturalne, oczywiste, niepoddawane refleksji. Tymczasem, jak pokazuje Elisabeth Badinter (1998), pojęcie „miłości macierzyńskiej” jest pojęciem stosunkowo nowym, stanowi historyczny wytwór kulturowy, powstały w XVII w., który z czasem przybrał również charakter ideologii. Dokładniej opisuje to zagadnienie Małgorzata Sikorska w tekście: Matka „ chora ” zamiast „złej    o nowych wzorach

macierzyństwa, publikowanym w tej książce.

Współcześnie macierzyństwo ulega dalszym przekształceniom. Można zaobserwować fakt przypisywania bardzo dużego znaczenia posiadaniu dziecka, przez te kobiety, które się na nie zdecydowały. Przejawia się to m.in. w traktowaniu go w sposób podmiotowy i partnerski, a czasami również priorytetowy. Decyzja o posiadaniu dziecka poprzedzona jest często etapem planowania i wizualizowania. Towarzyszy temu pragnienie posiadania „dzieci wysokiej jakości”, jakby to określił Gary Becker (Becker, Lewis, 1977). Jednocześnie macierzyństwo traci „naturalny” i „oczywisty” charakter, stając się „projektem” tworzonym indywidualnie przez kobietę na podstawie specjalistycznej wiedzy eksperckiej.

Rozważania nad nową formą macierzyństwa zaprezentowane w dalszej części artykułu oparte są przede wszystkim na wymianach komentarzy prowadzonych na internetowych forach dyskusyjnych. Na podstawie tych wypowiedzi zostały przeanalizowane zmiany, jakie zaszły w doświadczeniu macierzyństwa, oraz rola, jaką w kształtowaniu się nowego modelu macierzyństwa odgrywa internet, będący nie tylko medium dostarczającym szeregu informacji, lecz również ważną przestrzenią komunikacyjną dla matek.

W pierwszej części artykułu omówione zostały społeczne i kulturowe przemiany, jakim ulega obecnie macierzyństwo, druga część analizuje funkcje macierzyńskich wspólnot internetowych oraz konsekwencje ich istnienia.

1. Doświadczenie macierzyństwa

Doświadczenie macierzyństwa z pewnością stanowi ważny moment w życiu kobiety, często prowadząc do przeformułowania priorytetów życiowych (zob. Budrowska, 2000). Jednocześnie idea macierzyństwa ulega przemianom społecznym i kulturowym pod wpływem procesów modernizacyjnych oraz indywidualizacyjnych. Jest to zjawisko nieodłącznie związane z całościowymi przekształceniami współczesnej rodziny (zob. Giza-Poleszczuk, 2005; Siany, 2002). Mirosława Marody i Anna Giza-Poleszczuk sygnalizują występowanie tego typu przekształceń, pisząc: „Jednocześnie trwa proces, który doprowadzi do wyłonienia się ostatniej konfiguracji rodzinnej: ponowoczesnej rodziny ustanowionej mocą refleksyjności, która zresztą, w równej mierze, co ‘komórka społeczna’ ery nowoczesności, jest w jakiejś mierze kreacją społecznej ideologii, do której dołącza się naukowa diagnoza ekspertów” (2004, s. 209). Z kolei Elisabeth Beck-Gemsheim stwierdza, że jesteśmy świadkami wyłaniania się nowego modelu rodziny; stanowi on również - podobnie jak całość jednostkowej biografii - projekt typu do-it-yourself. Autorka argumentuje, że dawniej to normy społeczne i kulturowe wyznaczały charakter codziennego życia rodzinnego, obecnie małżonkowie muszą sami podejmować szereg decyzji dotyczących formy swojego małżeństwa. Coraz więcej kwestii jest przez nich dyskutowanych i negocjowanych - od uzgodnienia liczby posiadanego po-

1

¹ Tekst ten powstał na podstawie fragmentów rozdziałów V i VI pracy doktorskiej Indywidualizacja a nowe formy wspólnolowości, napisanej pod kierunkiem prof. Mirosławy Marody

2

obronionej w maju 2007 w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN.