40 41 (26)

40 Marta Olcoń-Kubicka

Badane matki zaznaczały również, że niewątpliwą zmianą w życiu kobiety, jaką wprowadziła moda na macierzyństwo, jest fakt, iż będąc matką nie staje się przez to mniej kobieca. Następuje rozpoznanie kobiety w matce i afir-macja jej atrakcyjności. Kobiety wspominały, że dawniej kobieta w ciąży raczej ukrywała swój stan przed osobami trzecimi, nosiła niezbyt eleganckie ubrania, nie do końca dbała o swój wygląd. Dzisiaj natomiast, zachodząc w ciążę nie maskuje swojej kobiecości, przeciwnie, odkrywają, starannie dobierając strój. Domaga się tym samym od otoczenia uznania jej za atrakcyjną. Duży wpływ na tę zmianę ma, wcześniej wspomniane, ukazywanie znanych kobiet w ciąży na fotografiach podkreślających ich urodę.

Innym przejawem tego zjawiska jest włączanie kobiety w ciąży lub matki karmiącej do świata społecznego. Wcześniej kobiety te - czy to na własne życzenie, czy też pod wpływem presji społecznej - rezygnowały z udziału w życiu towarzyskim. Zdaniem badanych dziś bycie matką nie jest już tym czynnikiem, który automatycznie wyklucza kobietę z aktywności społecznej. Nastąpiło przyzwolenie, aby kobieta w ciąży lub matka karmiąca wychodziła wieczorem w towarzystwie znajomych, brała udział w imprezach i innego rodzaju wydarzeniach. Bycie w ciąży lub posiadanie małego dziecka nie musi oznaczać spędzania większości czasu w domu. W praktyce życia codziennego wiele matek czuje się jednak wykluczanych „ze świata dorosłych”, o czym piszą Łucja Krzyżanowska i Maria Wiśnicka w publikowanym w tej książce tekście: Z wózkiem pod górkę, czyli o codziennych uciążliwościach macierzyństwa.

Ostatnim przejawem mody na bycie mamą, który zwrócił uwagę badanych kobiet, jest eksponowanie ciąży i macierzyństwa w miejscach publicznych. Przejawia się to w podkreślaniu ciąży, odsłanianiu brzucha, karmieniu niemowlęcia piersią w obecności innych. Kobiety dostrzegają zarówno pozytywne, jak i negatywne aspekty tego zjawiska. Jest ono oceniane pozytywnie, gdy zachowaniom tym towarzyszy umiar, skromność oraz estetyka, czyli starannie dopasowane ubranie, zasłanianie piersi pieluszką lub chustą przy karmieniu. Natomiast w ekspresji dumy z bycia matka łatwo można popaść w skrajność, gdy epatuje się innych nagością oraz fizjologią. Kobiety z małych i dużych miast w równym stopniu wskazywały na plusy i minusy nowego macierzyństwa, jednak mieszkanki małych miast zauważyły, że przecenia się skalę występowania tego zjawiska. Ich zdaniem, zarówno karmienie w miejscach publicznych, jak i eksponowanie ciąży jest charakterystyczne tylko dla środowisk miejskich, natomiast rzadko spotykane w środowiskach wiejskich: W mieście tak jest, ale na wsi to już ci tego nie zrobi kobieta.

Jeśli chodzi o ogólną ocenę mody na macierzyństwo, to kobiety były zgodne w ocenie, że ma ona swoje plusy i minusy, a dodatkowo mieszkanki małych miast podkreślały, że jest to sztuczne kreowanie naturalnego i oczywistego zjawiska, jakim jest bycie mamą.

2.2. Macierzyństwo jako zadanie do wykonania

Obserwując dyskurs macierzyński pojawiający się w mediach, można zauważyć wątek dominujący, który każe traktować bycie matką jako pewnego rodzaju misję (por. Olcoń-Kubicka, 2006). Dyskurs ten wskazuje na macierzyństwo jako niezwykle istotny element kobiecej samorealizacji. Można spotkać się z opiniami, iż dopiero po urodzeniu dziecka kobieta odkrywa nieznane sobie wcześniej pokłady kobiecości. Szczególnie widoczne jest to w kolorowej prasie kobiecej, w której znane kobiety, na przykład aktorki występujące w serialach telewizyjnych, opowiadają o tym, jak dzięki macierzyństwu odnalazły inny wymiar siebie, w jaki sposób doświadczenie to zmieniło je, pozwoliło im prze-Ibrmułować priorytety życiowe, czy też spełnić się na płaszczyźnie prywatnej, gdzie główną rolą stało się „bycie mamą”. Współcześnie macierzyństwo stanowi rodzaj ideologii, w stosunku do której kobieta musi się określić. Jest to bardzo trudne zadanie, ponieważ mimo szerokiego wachlarza możliwości bycia matką, nie istniejąjednoznaczne wskazówki, w jaki sposób dokonać najbardziej odpowiedniego wyboru. Można zatem powiedzieć, że tak jak w przypadku wielu innych wyborów dotyczących różnych sfer życia codziennego, również bycie matką staje się pewnego rodzaju zadaniem, z jakim kobieta musi się zmierzyć. Współcześnie kobieta bombardowana jest kulturowymi przekazami mówiącymi jej, jak bardzo ważne jest, by znalazła swój własny sposób na macierzyństwo. Innymi słowy, jest to projekt, który należy zrealizować na własną rękę, nie jest to już doświadczenie „oczywiste” i „naturalne”, niepod-dawane refleksji, lecz projekt do-it-yourself j ak mówią Ulrich Beck i Elizabeth Beck-Gemsheim (2002).

Kobieta kreuje swoją tożsamość jako matki opierając się na dyskursie macierzyńskim, poprzez identyfikowanie się z niektórymi jego postulatami lub też w opozycji do dominującego nurtu. Obecność dyskursu w mediach sprawia, że kobieta musi skonstruować tożsamość matki nie tylko dla samej siebie, lecz również dla innych. W momencie ujawnienia informacji o ciąży musi odpowiadać na szereg pytań, których wcześniej sama sobie nie zdążyła zadać. Znajomi wypytują ją jakiego lekarza wybrała, prywatnego, czy przyj-