55 (246)

3. ANALIZA WYKORZYSTANIA MAJĄTKU TRWAŁEGO

A. PODSTAWY METODYCZNE

3.1. CHARAKTERYSTYKA MAJĄTKU TRWAŁEGO

Prowadzenie i rozwój działalności gospodarczej przedsiębiorstwa wymaga posiadania majątku. Majątek przedsiębiorstwa generuje zyski będące podstawowym celem działalności gospodarczej. W strukturze składników majątkowych (aktywów) wyróżnia się dwie podstawowe grupy: majątek trwały i majątek obrotowy. Rola ich w procesie osiągania celu nie jest jednakowa. Oba składniki oznaczają się odmiennymi właściwościami, odmiennie funkcjonują w procesie produkcji i obrotu, a w konsekwencji różny jest sposób utraty i przenoszenia ich wartości.

Majątek trwały zaangażowany jest w przedsiębiorstwie przez dłuższy czas powyżej 1 roku). Uczestniczy on w wielu cyklach produkcyjnych zachowując przy tym swoją naturalną postać fizyczną, zużywa się stopniowo i przenosi na wykonane przy jego pomocy produkty tylko część swojej wartości. Te cechy powodują, że majątek trwały jest stosunkowo mało elastyczny. Nie ma bowiem możliwości bieżącego regulowania jego wielkości i struktury do poziomu wykorzystywanych zdolności produkcyjnych determinowanych między' innymi przez zapotrzebowanie odbiorców i konkurencję. W konsekwencji majątek trwały obciążony jest dużym ryzykiem. Nigdy nie ma pewności czy poniesione nakłady inwestycyjne zwrócą się z bieżących wpływów działalności gospodarczej. Koszty zużycia majątku trwałego mają charakter względnie stały'. Dokonujący się w skali gospodarki światowej wprost procesów mechanizacji i automatyzacji produkcji oraz skracanie czasu użytkowania środków trwałych bezpośrednio produkcyjnych powoduje, że udział kosztów stałych (a do nich zalicza się koszt zużycia majątku trwałego) w kosztach całkowitych rośnie. To z kolei zmniejsza elastyczność przedsiębiorstwa i możliwość dostosowywania się do zmian zachodzących na rynku. Każde obniżenie stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych pow^oduje jeszcze szybsze obniżanie się rentowności.

Majątek trwały tworzą trzy zasadnicze kategorie tego majątku, tj. rzeczowe składniki, wartości niematerialne i prawne oraz finansowe składniki.