68i (4)

68

tyczne z problemem; w ten sposób pozbawiamy przeciwnika najlepszego argumentu.

Sposób 23. Opór i sprzeczka pobudzają człowieka do przesady. Możemy więc przeciwnika drażnić swym oporem, tak aby on swoje twierdzenie, które przy odpowiednim ograniczeniu może nawet być słuszne, rozszerzył poza granicę prawdy; jeżeli teraz odeprzemy jego przesadną wypowiedź, to wywołamy wrażenie, jak gdybyśmy obalili także jego twierdzenie pierwotne. Sami natomiast musimy mieć się na baczności, aby się sprzeciwem nie dać skusić do przesady lub do rozszerzenia własnego twierdzenia. Często sam przeciwnik będzie się starał rozszerzyć naszą wypowiedź poza jej pier-* wolne znaczenie; musimy temu natychmiast zapobiec, sprowadzając go z powrotem do ścisłego brzmienia naszej wypowiedzi słowami: „tyle powiedziałem i nic ponadto”. —

Sposób 24. Fabrykowanie konsekwencji. Z wypowiedzi przeciwnika wyprowadza się sztucznie przez fałszywe wnioskowanie i przekręcanie pojęć twierdzenia, które wcale nic były w niej zawarte ani też nie były zamierzone, które są natomiast absurdalne albo niebezpieczne; ponieważ teraz wydaje się, jakoby z wypowiedzi przeciwnika wynikały takie twierdzenia, które są sprzeczne

ze sobjt. ^alko z uznanymi prawdami, więc możemy lo traktować jako pośrednie obalenie twierdzenia, apagoge ³⁹⁾; jest to zatem znów zastosowaniem metody fallacia non causae ut causae ⁶⁴⁾.

Sposób 25. Sposób ten dotyczy apagoge przez instapcje, cxcmplum in con-trarium ⁴⁰>. ETcaywyr), inductio ^fl2>, wymaga przytoczenia wielu przypadków, na których można oprzeć twierdzenia; przy a-ayoytq ³⁹⁾ zaś wystarcza podanie tylko jednego przypadku niezgodnego z tym twierdzeniem i wtedy już jest ono obalone. Taki przypadek nazywa się instancją, ev<7Ta<7ię, cxemplum in conlrarium, instantia ⁴⁰>. Np. twierdzenie: „Wszystkie przeżuwacze mają rogi”, zostaje obalone przez jedyną instancję: wielbłądy. Instancja zachodzi przy stosowaniu tezy ogólnej do przypadku, który powinien podpadać pod jej zakres, który jednak jest niezgodny z prawdą, wskutek czego teza zostaje całkowicie obalona. Przy tym jednak mogą się zdarzać pomyłki, dlatego też, gdy przeciwnik stosuje instancje, musimy zważać: 1) czyjego przykład zdarzył się napfawdę; istnieją bowiem problemy, których jedyne możliwe rozwiązanie polega na tym, że ów przypadek nie jest prawdziwy, np. wiele cudów, historie o duchach itd.; 2) czy