7 (830)

Słowianie. Słowiańszczyzna - pojęcie i rzeczywistość dawniej i dziś, SOW, Warszawa 2002

Hanna Popowska-Tab orska

Instytut Slawistyki PAN

Utrwalone w języku ślady etnicznej wspólnoty Słowian

Powierzono mi na tej Konferencji temat z dwóch względów niełatwy. Przedstawicielom różnorakich dziedzin humanistyki przekazać mam trudną tematykę językoznawczą tak, aby była ona możliwie jak najbardziej zrozumiała, wtajemniczonych zaś w tajniki językoznawczej wiedzy kolegów przekonać powinnam do swojej wizji wydarzeń, która - jak to zazwyczaj bywa w wypadku rekonstrukcji faktów bardzo odległych -jest oczywiście jedną z paru możliwych propozycji.

Rozpocznę od kilku uwag tyczących leżącej u podstaw naszych tu rozważań etnicznej nazwy Słowianie. Widzę w niej nazwę endogeniczną, czyli taką, która pochodzi od języka określającej się grupy i służy do wyodrębnienia jej spośród innych grup etnicznych. Innymi słowy: dopatruję się w nazwie Słowian autoidentyfikacji etnicznej opartej na wspólnocie językowej i za jej bezpośrednią podstawę przyjmuję pra-słowiański rdzeń *slov-, zachowany do dzisiaj w polskim wyrazie słowo. Skłonna też jestem za Leszkiem Moszyńskim (Moszyński 1978) określenie slove-ni/slovani zaliczać do formacji typu braten-bl bratant, sestrenb/sestrant i rekonstruować jej znaczenie jako ‘pobratymcy w języku’. Była to więc nazwa o wyraźnie apelatywnym charakterze, używana jako określenie grup bliskich sobie językowo. Jest to jedna z dawniejszych etymologii