92,93 (10)

mowy. Z dużym prawdopodobieństwem możemy powiedzieć, że gdyby pod-dano badaniu tę /trupę d/icci przed rozpoczęciem nauki w klasie „ze różnice byłyby istotne statystycznie.

Można leż przypuszczać, że dzieci tc napotykają różnorakie trudności szkolne. Być może z obserwacji postępów .szkolnych dzieci z zaburzeniami mowy bierze się powszechne przekonanie, że ich kłopoty z nauka szkolną wynikają wprost z istnienia wady wymowy. Nasze badania, dotyczące sytuacji szkolnej tej grupy dzieci, pozwalają nieco inaczej spojrzeć na przyczyny ich niepowodzeń w nauce. Prosty związek między istnieniem u dziecka zaburzeń mowy a jego trudnościami szkolnymi stwierdza G. Derael (1960), M. rys/kowa (1%4). Autorki podkreślają znacznie częstsze występowanie zabur/eń mowy w grupie dzieci opóźnionych w nauce niż wśród uczniów dobrych. Tyszkowa twierdzi, że nawet jeśli dziecko z wadą wymowy radzi sobie z nauką, to zwykle następuje u niego obniżenie wyników w stosunku do możliwości intelektualnych, w związku ze zmniejszoną aktywnością, nieśmiałością. trudnościami w wypowiadaniu się wx>bcc klasy.

H. Spionck (I%5) krytykuje podejście sprowadzające się jedynie do stwierdzenia bezpośredniego, negatywnego wpływu zaburzeń mowy na wyniki w nauce, badania realizowane pod jej kierunkiem wykazały, że stopień nasilenia trudności w nauce nie zawsze był proporcjonalny do głębokości zaburzeń mowy. Wśród dzieci z. niewielkimi odchyleniami od normy w zakresie rozwoju mowy zdarzały się przypadki nasilonych trudności w nauce i odwrotnie, wyniki w nauce niektórych dzieci z. zaburzeniami mowy były zadowalające. Badania, które prowadziłam w zespole Spionck, wykazały, że o szkolnych trudnościach dzieci z zaburzeniami mowy dccydnją przede wszystkim deficyty funkcji, które leżą u podstaw tych trudności, funkcji per-cepcyjno-motorycznych (Sawa, 1971). U dzieci tych nie występują zakłócenia w rozumieniu mowy. Poziom myślenia słowno-pojęciowcgo nic odbiega od poziomu rówieśników bez zaburzeń mowy, mamy tu do czynienia jedynie z. zaburzeniami nadawania mowy, a nic jej odbioru. Jak pamiętamy, szczególnie niskie wyniki uzyskiwały dzieci z zaburzeniami mowy w skali bezsłownej. co wskazuje aa zakłócenia sfery wzrokowo-ruchowej i asocjacji ruchowo-słuchowych. W obu przypadkach występuje obniżenie zdolności do integracji oddzielnych elementów w całości.

Można by sugerować Istnienie wspólnej przyczyny wad wymowy i zaburzeń poza werbalnych, a zaburzenia wymowy potraktować jako wskaźniki tych ostatnich. W lej sytuacji wydaje się konieczne, aby przy ocenie rozwoju luli I. klualncgo dzieci z wadami wymowy brać pod uwagę zaburzenia sfery ■®m/ivcfiiowo-ruehowej i dokonywać jej oceny, zanim będziemy oceniać Mi potencjał umysłowy.

V /-.(burzenia pcrccpcyjno-moloryc/.ne jako podłoże trudności w kształtowaniu się mowy i wymowy dziecka oraz sposoby rehabilitacji

W piśmiennictwie psychologicznym istnieje zgodność poglądów co do znaczenia procesów pcrccpcyjnych w ogólnym rozwoju dziecka. Termin perce [Kja używany jest zamiennie z terminem spostrzeganie. Spostrzeganie to złożony układ procesów, dzięki któremu powstaje u człowieka subiektywny obiaz zwany spostrzeżeniem. Jest to więc czynność konstruowaniu spostrzeżeń. a spostrzeżenia będące podstawą reprezentacji przedmiotów spostrzeganych, są ich wynikiem.

Pciccpcja jest niezmiernie ważnym procesem warunkującym skuteczne funkcjonowanie człowieka, mającym szczególne znaczenie dla wczesnego uczenia się. Szczytowy rozwOj percepcji przypada na wiek 4-6 lat. W okresie tym mowa i percepcja są najbardziej czułymi wskaźnikami rozwoju dziecka. Zarówno poziom rozwoju mowy, jak i funkcji pcrcepcyjno-motoryez-nyeh są ważnymi wyznacznikami osiągnięcia przez dziecko gotowości do podjęcia nauki szkolnej. Roczne zajęcia przygotowawcze w klasach zerowych obejmują wszystkie dzieci 6-lctnic, a ich celem jest zadbanie o właściwy rozwój funkcji scnsoryczno-molorycznych. Funkcje te są zaangażowane w czynność postrzegania słuchowego, wzrokowego, zapamiętywania bodźców i znajdują odbicie w takich czynnościach, jak rysowanie, odwzorowyw* nic, różnicowanie słuchowe, zapamiętywanie, uczenie się pisania i czytania. A zatem, w przypadku zaburzeń w tym zakresie, mogą stanowić istotną przeszkodę w sprostaniu przez dziecko wymaganiom dydaktycznym.

Zaburzenia pcrccpcyjno-motorycznc występują szczególnie często u dzieci wykazujących zaburzenia w rozwoju mowy i kształtowaniu się wymowy.

E. H. AUhuhfa (1976, 1979) publikuje wyniki badań dzieci z zaburzeniami mowy. Wskazują one na występowanie u tych dzied zaburzeń funkcji