anna paszkowska rogacz stronaR 53

4. Ncuka i praca

E pierwszy poziom odpowiada elementarnym kwalifikacjom i związany jest z wykształceniem zasadniczym lub niepełnym zasadniczym; B drugi poziom odpowiada niskim kwalifikacjom i związany jest z zasadniczym wykształceniem;

» trzeci poziom odpowiada średnim kwalifikacjom i związany jest z wykształceniem średnim;

E czwarty poziom odpowiada wysokim kwalifikacjom i związany jest z wykształceniem wyższym.

Punktem wyjścia przy doborze zawodów w Przewodnikupo zawodach (1998) była wspomniana Klasyfikacja zawodów i specjalności (1994). Każdy zawód opatrzony jest kodem liczbowym pochodzącym z klasyfikacji. Charakterystyka każdego z 550 zawodów umieszczonych w Przewodniku zawiera te same podstawowe działy: a Nazwa zawodu 2 Zadania i czynności robocze B Środowisko pracy 2 "Wymagania psychologiczne 2 Wymagania fizyczne i zdrowotne a Warunki podjęcia pracy w zawodzie 83 Możliwości awansu w hierarchii zawodowej 53 Wiek a możliwości podjęcia pracy w zawodzie Sł Możliwości zatrudnienia oraz płace E Zawody pokrewne E Przykładowe adresy S Polecana literatura o zawodzie

Powyższe przykłady pokazują liczne próby zobiektywizowania kryteriów klasyfikacji zawodów. Jednak w doradzane karier)' zawodowej istnieje coraz silniej widoczny inny nurt, zakładający skrajnie subiektywne podejście do opisu zawodu. Nurt ten wywodzi się z koncepcji konstruktów personalnych Kelly’ego. znanej w psychologii od 1955 roku (Neimcyer, 1992). Teoria ta zakłada, że ludzie są aktywnymi twórcami doświadczeń i nadają im własne znaczenia. Odkrywanie sensu zdarzeń wynika z nieustannych ich porównań. W ten sposób tworzą się pary opozycyjnych określeń, zwanych konstruktami. Dla przykładu nauczyciel opisując uczniów może używać par określeń:

3 „Dojrzały" jako przeciwieńscwo,,lekkomyślnego”, a „Lekkomyślny” jako przeciwieństwo „odpowiedzialnego”, a „Dojrzały” jako przeciwieństwo „dziecinnego”.

W opisie innego nauczyciela przeciwieństwem pojęcia „dojrzały” mogłoby być „niedojrzały”. W koncepcji tej dopuszcza się całkowicie osobistą interpretację znaczeń. Praktyczne stosowanie tej teorii zmierza do rekonstrukcji unikatowego systemu znaczeń jednostki. Kelly zauważył, że również świat pracy jest pojmowany przez ludzi wysoce subiektywnie, a zatem doradztwo kariery powinno służyć analizie indywidualnych systemów znaczeń przypisywanych poszczególnym zawodom. Szczególnie przydatna okazuje się technika „Reptestu” opracowana przez Kelly'ego. W doradztwie kariery znana jako „Rep-test zawodowy”.

Także John L. Holland w ostatniej książce (1997) dokonał częściowej rewizji swoich uprzednich poglądów podkreślając, że każdy człowiek ma*indywidualny sąd na temat przyszłej kariery zawodowej. Holland nazywa ten sąd „Osobistą Teorią Karier,' Zawodowej” (Persowi Career Theory - PCT). Zawiera ona według niego wyobrażenie na temat własnej osoby jako pracownika oraz własną kategoryzację środowisk pracy. Celem poradnictwa według Hollanda oraz wielu współczesnych doradców (Lee. Johnston, 2001) jest poznanie i pomoc klientowi w ewentualnej przebudowie owej „Teorii” na przykład za pomocą metody „Reptestu”.

Poniższe ćwiczenia pokazują różne drogi zdobywania wiedzy o zawodach - i te obiektywne, bazujące na klasyfikacjach i przewodnikach, i te oparte na własnych sądach i osobistych kryteriach jakości.

ĆWICZENIE 21. Poznawanie świata zawodów Praca domowa

(opracowanie własne)

Cel:

a praca własna nad eksploracją możliwości zawodowych.

Czas: 20 minut