ashmore1

3___

Nurty współczesnej archeologii

W dwudziestowiecznej archeologii rozwinęły się bardzo różnorodne nurty* W '.niniejszym rozdziale omówimy najważniejsze z nich - nurt kulturowo-histo-tyczny, nurt procesuj Iny oraz podejście postprocesuałne. Przyjrzymy się również nowo powstałym perspektywom: feministycznej, marksistowskiej, behawioralnej i ewolucyjnej* Podejście kulturowo-historyczne, które powstało najwcześniej z wymienianych, opiera się na opisie źródeł archeologicznych i porządkowaniu dawnych wydarzeń w czasie i przestrzeni. W podejściu kulturowo-historycznym kładzie się nacisk na to co, kiedy i gdzie zdarzyło się w przeszłości. W latach sześćdziesiątych powstała archeologia procesu kulturowego. lub po prostu procesualna, która postawiła sobie za cel wyjaśnienie wydarzeń z przeszłości i zidentyfikowanie ogólnych procesów zmian kulturowych. PryHCMuljim skupia się na pytaniach jak i dlaczego. Podejścia postprocesuałne, które pojawiły się w późnych larach osiemdziesiątych, za cel stawiaj;) sobie zro-/■.unocnic znaczeń, jaku mesie przeszłość. Zwolennicy postprocesualizmu również skupiajf sjf na pyraniu dlaczego, ale podkreślaj;) potrzebę zrozumienia punktu widzenia daw nych ludzi - chc§ osifgn^ć wgl^d właściwy uczestnikow i, a nie badaczowi patrzącemu z zewnątrz.

Archeologia poatprocesualna jest najmłodszym a mimo to najbardziej zróżnicowanym spośród w v mienionych tu prądów. Obok trzech dominujących tren dów, które zdefiniowaliśmy, pojawiły się mm* ważne perspektywy. Niektóre, jak podejścia mjtkaurowskłc i feministyczne, sj często uważane za formy archeolo-gii postproćesuulncj. Anjloguznie. podejścia behawioralne i ewolucyjne S4 czę

sto łączone z procesualizmem. Choć niewątpliwie istnieją między rym i orientacjami punkty styczne, nie przekreśla to podstawowych różnic. Najistotniejsze jest, byśmy zrozumieli, że te i inne perspektywy w ostatecznym rozrachunku ułatwiają zrozumienie przeszłości, które jest celem archeologii. Spory między zwolennikami różnych prądów sprzyjają wymianie poglądów i doskonaleniu idei. Wzięte razem, prądy te odpowiadają wszystkim czterem podstawowym celom archeologii zarysowanym w rozdziale 1 — zrozumieniu formy, funkcji, procesu i znaczeń skrywanych przez przeszłość. W ren sposób wszystkie wzbogacają współczesną archeologię. Każde podejście natomiast stawia inne pytania, a co za tym idzie, posługuje się inną definicją kultury, odmiennymi sposobami prowadzenia badań i różnymi schematami rekonstrukcji przeszłości. Zajmiemy się oddzielnie każdym z nich, ale powinniśmy pamiętać, że wielu archeologów nie waha się łączyć różnych aspektów wszystkich istniejących prądów, jeżeli wymaga tego konkretna sytuacja badawcza.

PODEJŚCIE KULTUROWO-HISTORYCZNE

Podejście kulturowo—historyczne zdominowało archeologię pierwszej połowy dwudziestego wieku. Charakterystyczny dla niego jest nacisk kładziony na definiowanie sekwencji i przestrzennej dystrybucji dawych wydarzeń na podstawie badania ich materialnych pozostałości; jesr to wciąż podstawa większej części uprawianej współcześnie archeologii. Ponieważ podejście co dobrze służy nakreśleniu ogólnych trendów rządzących zmianami kulturowymi i ciągłością kulturową, często staje się punktem wyjścia do badań prowadzonych przez zwolenników innych prądów.

Normatywny model kultury

Podejście kulturowo - h ist o ry c zne rekonstruuje przeszłość wykorzystując normatywny model kultury. Według modelu normatywnego kultura jest zestawem reguł, czy też norm, które kierują zachowaniami w danym społeczeństwie. Te reguły przekazywane są z pokolenia na pokolenie. Każde pokolenie uczy się norm zachowania w rodzinie (rodzic - dziecko), w szkole (nauczyciel - uczeń), w pracy (mistrz — uczeń), w grupie rówieśniczej a także w innych sytuacjach - Przekazyw anie reguł zachowania nie zawsze jest do końca skuteczne, więc w sposob nieunikniony w systemie normatywnym pojawiać się będą pewne zmiany. Pewne zachowania są ldiosynkraryezne — właściwe tylko pojedynczej osobie — i ^nł* zostać utrwalone. Każda kultura dopuszcza pewien wachlarz zachowań odpo*