Atlas muzyki 5

t. ,ns-mmKOtnliui aż do czasów baroku mietóe ini|ńovyizow»ia. Śluzy-^SSS^am tWW*»śpiewu, sta-

była nicautoitomu^a S^uSódnaatizyka instrumentalna rozwinęła SjS> w XVI w. na skutek przeniesienia 5_unlS*wkalnych bądź ich techniki kompo-f onfej na instrumenty. Tak powstawały ^genterwy. flŃ&ifft canzmy, sonaty itp.

Org,°*>'¹ kbutsyn a/.do XVIII w. miały ten sam rtpcliur [muzyka na instrumenty klawiszowe). \\ \'V v. pojęła się w Niemczech specyficzna intdym organowa, wykorzystująca tabulatury i podręczniki {fundamenta) zawierające wska-^ki (przykłady:

I mnskrypcjetutwory wokalne musiały zostać przeniesione z ksiąg głosowych do przejrzyste-go systemu tabulatury i odpowiednio zaaran-ńwioe?:

; opracowania cJ. (rei. chorały i pieśni świeckie tfykonywąne w postaci ozdobnej); formuły ozdobnikowe i dyminucyjne opracowywano dlu wszystkich interwałów (rys A. 3: wstępuje* kwarty tu zaznaczone jako punktowane pwuty ‘7.itp, wg PAUMANNA. 1452); typowesą biegniki, obiegniki. tryle itp.; w nawiązaniu do praktyki ozdabiania lub Ico/oro-SrSfJSr⁹ harwa> niemieckich organi-stow XV~XVI w. nazywano również kolory-

SJOi.    X

^CW^y lub pieśni mogły też być opracowane wwloglosowo. Ich melodie znajdować sic w tc-norze w postaci długich nut. Ponad nimi prawa ręka grafa glos górny - figuracyjne for-ouiy. częściowo z zastosowaniem dwudżwię-kiw (rys A. ł: Fragment wrocławski, 1425). To ^cowrne głosów później złagodzono: cX achowyw^al pieśniowy charakter, a głos górny stanowił dla niego kontrapunkt (rys. A, 2, początek);

^{3    P}5^^nd*°'^łan'^{a <w} formie swobodnej, często ⁷: btcgnikami ponad nutą pedałową, rys B):

⁴    improwizacji tanecznej (najczęściej klawesynowy, s. 262).

Tabulatury organowe są praktycznymi intawo-lacjiuni głosów, z systemem nutowym oraz literami lub cyframi. Różnią się w poszczególnych krajach:

dawna tabulatura niemiecka (XV/XVI w), na górze znajdowało się 6-8 linii z kluczami i nutami menzuraJnymi, poniżej litery (rys B: litery C i G są rozstawione jak stopy na pedałach organów (?), ale rozbrzmiewają razem (transkrypcja wg AM;

no»iiibulilu™ńienii(XVI XVIIIw).

,^kic **®sH §11

Im* .ah.l»ruO • h^_: "^u - _:

klawesynowa i iuu««nn ■.

Riwsans / nawyk* organowa.

5 linii (ten W°4 “• S|₀ifcS).

wcatej.Et^ge >    _m«y-

Najważniejsi mcm-ki organowej:

-    ADAM ILEBORGH ze Stendal. Orgeltabula-tttr 1448 (rys. B);

_ KONRAD PAUMANN (ok. 1400 1473. niewidomy organista z Norymberg), Fundamen-iwn organisandi. 1452 (rys. A. 2, 3). przekaz w Lochamer Liederbudr.

-    Buxheimer Orgelbudi, ok. 1470, ponad 250 in-tawolaeji (DUNSTABLE, DUFAY), opracowania. preludia itp.:

-    ARNOLT SCHLICK z Heidelbergu, Spiegel der Orgelmacher wid Organisten, 1511;

-    PAUL HOFHAYMER, Innsbruck. Monachium i in. (zob. s. 257), VIRDUNG w Bazylei. KLEBER w Goppingen. KOTTER we Fryburgu Bryzgowijskim, BUCHNER w Kon-

I stancji

W XVI w. pierwszeństwo obejmują Włochy z organistami z bazyliki San Marco w Wenecji. szcze-| golnie A. PADOYANO. A. W1LLAERT. C. MERULO (zm. 1604), A. i G. GABRIELI. Uprawiali oni następujące formy:

~ toccata (wł. toccare, dotykać, tu: klawiszy), forma swobodna z biegnikami, figuracjaml akordami; od czasów MERULA ma też partie imitacyjne (zob s. 138): preludium, preambulum itp.. swobodne formy zbiegnikami;

-    ricercar. początkowo forma swobodna, później utrzymana w fakturze polifonicznej na wzór motetu: odcinkowe pizcimitowanie z każdorazowo nowym „lematem" (soggeao, rys Dl: ri-cercar jest poprzednikiem fugi:

-    fantazja, podobna do ricerearu. imitacyjna:

-    canzona. in ta wolowa na chanson. jej przeróbka lub naśladownictwa

Na organach wykonywano również chorał w specyficznym opracowaniu, przemiennie ze śpiewem wspólnoty lub sdioli (msza organowa)

Lutnia jest w XVI w. najważniejszym mstnimcn-tem domowym. Wykonywano na niej: akompaniament do śpiewu solowego i zespołowego, m-lawolowanc utwory wokalne, preludia, toccaty wariacje i in.

Tahufiituni lutnbna ro zapis chwytów nj untru-mcńcie: linie stanowią odwzorowanie sześciu strun, przy czym najniższa, odpowiednio do pozycji chwyt nika. znajduje «ę na góra* cr>* O Cyfry między kreskami taktowymi wskazują próg. na którym nrn zostać przjriśujęu smma. ogonki nut wskazują ich dhm*ć. jednak bez zróżnicowania w-ramach akordu (prn U. na r>*

C. należy zinterpretować prow-ad/tnie głorówi Również tabulatury Iwniowe hnrdro się ró/aią w pos/c/egoln>v*h krajach Skiuiiyrai łulnuiami byli: we Włosach FRAN-CESCO DA MlLANO(bi/amforum J* Lauh>

di Rkyrntre. X/otłrigali r OaCMiJmktit. ł? *6

i n.). w Niemczech H CERU (im 1570 w Noiymbenize). H. NEUSIDLER (on 1563, tamże).