BadaniaMarketKaczmarczyk"5

4.5.5

Metody obserwacji

Obserwowana osoba jest biernym obiektem pomiaru, zwykle nie jest świadoma faktu obserwacji. Metody obserwacji nie są konkurencyjne wobec innych form pomiaru. Należy je traktować raczej jako pomiar dodatkowy i uzupełniający. Są przypadki, w których obserwacja jest formą trudną do zastąpienia. Klasycznym przykładem jest pomiar preferencji dzieci, których nie można poddać pomiarowi za pomocą innych metod.

Specyfiką obserwacji są trudności w doborze próby. Nie zawsze jednostkami próby mogą być obserwowani ludzie. Do próby dobiera się zazwyczaj wystawy, sklepy albo czas obserwacji.

Wyróżnia się trzy wymiary obserwacji: obserwację nie kontrolowaną i kontrolowaną, obserwację jawną i ukrytą oraz obserwację nie standaryzowaną i standaryzowaną. Wymienione wymiary można łączyć ze sobą na różne sposoby, w wyniku czego otrzymuje się konkretne metody obserwacji, np. obserwację jawną, kontrolowaną, standaryzowaną.

Wszystkie możliwe metody obserwacji można odczytać z klasyfikacji przedstawionej na rysunku 4.19. Na rysunku tym dla przykładu oznaczono metodę obserwacji kontrolowanej, jawnej oraz standaryzowanej.

Obserwacja nie kontrolowana i kontrolowana. Obserwacja nie kontrolowana odbywa się często w warunkach naturalnych. Obserwowane osoby nie wiedzą, że są obserwowane. Obserwator również nie wpływa na nie. Przykładem obserwacji nie kontrolowanej jest liczenie, ilu ludzi spośród oglądających zewnętrz-

Przykład 4.23

BERLIŃSKI SKLEP CO-OP

Przed jednym z berlińskich sklepów znanej sieci handlowej CO-OP, każdego dnia, już od godziny 6 rano, można było zastać dwóch osobników przypominających włóczęgów. Zawsze byli obstawieni butelkami z tanim winem. Dzień w dzień drażnili swoją obecnością zarówno klientów, jak i personel, nie pozwalając się w żaden sposób usunąć. Odchodzili dopiero po zamknięciu sklepu. Jak się później okazało, byli to wynajęci przez firmę CO-OP dwaj dobrze ucharakteryzowani detektywi, którzy sączyli z butelek sok jabłkowy. Trzy tygodnie obserwacji zostały uwieńczone sukcesem. Ekspedientkę działu kosmetycznego i asystenta szefa działu spożywczego przyłapano, jak wkładali do bagażnika samochodu torby wyładowane kosmetykami i żywnością. Zaopatrywali się w ten sposób już od kilku lat.

Źródło: Ciekawsze od kryminału, „Kobieta i Życie” z 24 września 1991.

225