CCF20081016049

11.    Ostateczna wersja problemów badawczych, hipotez teoretyc/ nych i narzędzi badań

12.    Harmonogram badań

13.    Bibliografia

Faza wykonawcza

1.    Przeprowadzenie badań właściwych

2.    Uporządkowanie materiałów badawczych

3.    Opracowanie klucza kodyfikującego

4.    Kodyfikacja i opracowanie statystyczne

5.    Analiza jakościowa, klasyfikacja zagadnień i zależności

6.    Weryfikacja hipotez

7.    Opracowanie teoretyczne

Spośród wymienionych kroków postępowania badawczego wiele ni** nasuwa wątpliwości co do swojego znaczenia. Są jednak i takie, któn wymagają szczegółowych objaśnień, a nawet egzemplifikacji. Przojtk' zatem po kolei wszystkie punkty, stosując metodę uproszczonej egzempll fikacji i wyjaśniając treść poszczególnych pojęć. W intencji mojej lr/> bowiem uzasadnienie możliwości, a nawet konieczności zastosowańm przedstawionego przeze mnie schematu.

Cała procedura badań zawiera dwie główne fazy: koncepcyjną i hu dawczą. I chociaż jest to twierdzenie poniekąd ewidentne warto na niego zwrócić uwagę z tego względu, że domagają się one odrębnego traktowa nia. Faza koncepcji wymaga dyskusji, konfrontacji, ulepszania a tym samym zmian. Faza badawcza nie dopuszcza zmian, musi być prowadzona ściśle wedle ustalonych założeń. Nie można w trakcie badań zmienia' narzędzi, wskaźników, modyfikować problemów.

9.2. Faza koncepcji

9.2.1. Wybór tematu, przedmiotu i celu badań

Amerykański badacz E.B. Wilson powiada: „sukcesy i sławę w nam i zawdzięcza się nie tyle dzięki zręczności w rozwiązywaniu problemów t o umiejętności ich wybierania”. Kryje się w tym aforyzmie wiele prawd) Kryje się także przewrotna myśl, że poszukiwania badawcze winili uwzględniać całkiem prozaiczne cele, jakimi są powodzenie i uznani!

1'rudno taką postawę potępić i uznać za niegodną wielkiej idei badań I naukowych, skoro dzisiaj badania pod każdą szerokością geograficzną są możliwe tylko wówczas jeśli zyska się aprobatę i finansową pomoc I ośrodków decyzji, a to łatwiej otrzymać ciesząc się uznaniem i niejaką ■.lawą badacza.

Zawarta jest także w tym zgrabnym powiedzeniu ważna myśl. Umiejętność wybierania, która przynosi sławę - wyraża się rozumieniem co w danej chwili jest najważniejsze, czego społeczeństwo od nauki oczeku-|e, co wymaga empirycznego rozwiązania. Wymaga to orientacji w rze-r/.ywistości społecznej lub technicznej, w oczekiwaniach i dążeniach ludzi. Niech ilustruje to przykład z bliskiej nam dziedziny. Oczywista potrzeba ciągłego dokształcania i ciągłej nauki stała się elementem świa-domości społecznej i społecznych oczekiwań od kilkudziesięciu lat. Kilku | uczonych, którzy zajęli się tymi zagadnieniami i sformułowali teorię ■ edukacji ustawicznej zyskało swymi dziełami światowy rozgłos. Podobnie |i\st w dziedzinie psychologii, gdzie każde nowe odkrycie lub propozycja w zakresie terapii psychicznej witana jest z wdzięcznością i nadzieją przez neurotyczne i zalęknione społeczeństwa XX wieku.

Należy jednak powiedzieć, że nie wolno mieć na uwadze wyłącznie takich spektakularnych i interesownych względów przy wyborze obszaru | badań naukowych. Trafność wyboru, o którym mówi Wilson - wyraża się i zym innym raczej i na ten kierunek działań chciałbym zwrócić uwagę. Wybór powinien zależeć od trzeźwej oceny wykonalności zadania. Musimy mieć świadomość trudności i pewność, że je pokonamy. W owym postulacie wykonalności kryje się pytanie czy obiekt badań, problem, zjawisko jest badawczo dostępne. Np. zamiar prowadzenia badań nad lawiskami związanymi z laserem przez fizyka pracującego w liceum jest trochę utopijny. Jest to zjawisko badawczo niedostępne, bo nawet teoretyczna literatura w części dostępna jest tylko głęboko wtajemniczonym w wielkich laboratoriach rządowych. Podobnie niedostępna badawczo będzie próba wyjaśnienia przez polskiego pedagoga tajemnicy „sił społe-i /mych” społeczeństwa japońskiego, dzięki którym kraj ten wolny jest od większości plag społecznych dręczących społeczności „Starego i Nowego Świata”, czyli Europy i Ameryki. Niedostępna nie tylko z racji odległości, lak że z racji nieprzezwyciężonych barier kulturowych.

Dostępność badawcza to zarówno kwestia kontaktu fizycznego ze •juwiskiem, z faktami, jak również kwestia orientacji problemowej. W tym

173