CCF20081221056

ictu widzenia interesów gatunku. JSmpŁrystyczna i meta* , fizyczna orientacja w teorii poznania tłumaczyła się w postawach życia potocznego jako przekonanie, że te tylko Ż poczynania ludzkie są coś warte, których wyniki można f pokazać naocznie, zmierzyć, wyliczyć, że te ideały zasłu-1 gują na uznanie, które przyczyniają się do ułatwienia $ życia, zaspokojenia potrzeb elementarnych, usprawnienia komunikacji międzyludzkiej, wzrostu wytwórczości, Po- ;• garda dla „romantycznych” wartości łączyła się z kultem nauki pozytywnej, pojmowanej tak, iż nie ma ona roz-1 strzygać ani 'zakładać założeń metafizycznych — spirytualistycznych czy materialistycznych, ale ma pełnić prak- f tyczne i użytkowe czynności, do których została powołana. Niechęć do religii — już to w formie negacji bez- ‘ .względnej wartości religijnych i wierzeń, już to w postaci ■■ Lekceważącej postawy agnostycznej, wchodziła w skład , tego poglądu na świat, który można uważać za dominujący w oświeconych warstwach społeczeństw europej-skich aż do lat osiemdziesiątych, a gdzieniegdzie i' dziewięćdziesiątych XIX w.

Pozytywizm epoki modernizmu

1. Miejsce empiriokrytycyzmu w kulturze. W ostatniej ćwierci XIX stulecia pozytywistyczna myśl rozwija się co do treści w kierunku bardziej nasilonych skłonności psyćhologistycznych i subiekty wis tycznych; co do zakresu zainteresowań — widoczny jest zwrot ku kwestiom metodologii nauk i epistemologii genetycznej,_;a pragnienie dysponowania ogólną teorią postępu czy wszech-obejmującą wizją życia społecznego przygasa wyraźnie. Charakterystyczna jest przy tym dla tej epoki radykalna destrukcja subiektywności zorganizowanej w „ja”, rezygnacja z podmiotu, który uchodzi teraz za pozadoświadczainy konstrukt, bezprawnie lub tylko dla celów wygody myślowej przydawany do treści doświadczenia. Ów subiektywizm bez subiektu próbuje nade wszystko sformułować ideę doświadczenia oczyszczonego i tropi wnikliwie w potocznym i naukowym obrazie świata wszystkie „wmyślone” składniki: niekoniecznie po to i nawet nie głównie po to, by je w ogóle usunąć, ale po to, żeby je zdemistyfikować, zrozumieć ich pochodzenie i osadzić na właściwym miejscu. Pozytywizm ów, którego najdoskonalszą ekspozycją filozoficzną był nurt zwany powszechnie empiriokrytycyzmem, uprawiał myślenie wybitnie genetyczne: zastanawiał się nad funkcją i pochodzeniem wiedzy, py^uał, skąd powstała i jakim zadaniom biologicznym służy. Wypracował psychologiczną teorię poznania i program filozofii doświadczalnej. Jego

113

B Filozofia pozytywistyczna