Magazyn6
7501

767

CZARTYZM

dowych w centrali, inni sprzeciwiali się temu z punktu widzenia interesów lokalnych, godząc się tylko na ujednostajnienie akcji. Poza tem były różnice ważniejsze jeszcze, dotyczące celów ruchu i jego taktyki: żywioły rewolucyjne znalazły się w mniejszości i rezolucja ogólna miała charakter kompromisowy. Postanowiono, aby związki zawodowe dzierżawiły ziemię, żeby móc przychodzić z pomocą robotnikom, pozbawionym zajęcia w czasie kryzysu czy lokautu, zatrudniając ich tam pracą; uznano również za konieczne tworzenie kooperatyw, któreby wytwarzały najpotrzebniejsze przedmioty, służące do zaspokojenia potrzeb robotników, pozbawionych pracy.

2. Czartyzm właściwy. W końcu roku 1835 i w początkach 1836 Place i 0’Con-nor (ten ostatni Irlandczyk z pochodzenia, ale stojący wówczas zdała od sprawy swej ojczyzny), niezależnie od siebie, przedsiębrali próbę stworzenia samodzielnej politycznej organizacji robotniczej. Usiłowania te celu nie osiągnęły, ponieważ robotnicy zniechęceni byli do przywódców, nie należących do ich warstwy. Pierwszy z nich wyszedł wprawdzie ze sfer pracowniczych, ale dorobiwszy się znacznego majątku, stracił kontakt z nimi; drugi należał do warstwy wyższej od urodzenia. Place usunął się, 0’Connor zaś pojechał na północ, do Anglji i Szkocji. Dopiero po ich odjeżdzie tę samą akcję, co oni, podjął robotnik Lo-vett wraz z Place’m. Lovett był pod znacznym wpływem Oven’a, zwłaszcza na punkcie taktyki pokojowej, różnił się zaś od niego, uznając ruch polityczny.

Dnia 6 czerwca 1836 roku odbyło się w Londynie zebranie, na którem postanowiono założyć „Związek robotników Londynu" (London Working Men’s Associa-tion). Organizacja ta szybko się rozwinęła w stolicy i za jej przykładem powstawały na prowincji inne, podobne do niej; nie mogły się one jednak łączyć w jedną całość, gdyż ustawa z końca XVIII wieku zabraniała tego. Celem tych organizacyj było rozpoczęcie akcji politycznej, dążącej do przeprowadzenia reformy wyborczej, która polegać miała na 6 żądaniach: 1) równego, powszechnego prawa głosowania pełnoletnich mężczyzn, 2) jednorocznego parlamen-tu, 3) głosowania tajnego, 4) zniesienia cenzusu dla osób, mogących być posłami, 5) równych, w miarę możności, okręgów wyborczych, 6) diet poselskich.

Agitacja, wszczęta w imię realizacji tych punktów, szła raźno i spotykała się z wielką sympatją w całej Anglji i Szkocji, zwłaszcza w okręgach wielkofabrycznych, w których wywoływała nastroje rewolucyjne w calem tego słowa znaczeniu. Żądania powyższe były sformułowane już na zgromadzeniu 28 lutego 1837 roku. Tworzyć one miały jakby kartę wolności robotniczych; od angielskiego wyrazu „karta" (charta) powstała nazwa czartyzm, po angielsku chartism. Wiosną 1838 roku przygotowany już był projekt ustawy, obejmujący żądania reform powyższych, został ogłoszony i spowodował masowe zebrania, niewidziane dotychczas w Anglji. Na tych zgromadzeniach grożono rewolucją i strajkiem powszechnym. W Londynie ruch ten istniał, ale charakter jego był zupełnie inny: wpływy Place’a, oddziaływujące na Lo-vetta w kierunku utrzymania ruchu w granicach legalnego nacisku opinji na parlament, przeważały znacznie nad kierunkiem rewolucyjnym. Pokojowy względnie nastrój Londynu, w przeciwieństwie do prowincji, spowodował oderwanie się pewnej grupy skrajnej od organizacji w stolicy, która utworzyła oddzielne ugrupowanie pod nazwą „Związku demokratycznego". Na jego czele stanął 24- letni Harney, który żądał jeszcze 8-godzin. dnia roboczego, zniesienia nowego prawa o biednych, traktującego ich omal jako przestępców, szerokich praw dla związków robotniczych, zupełnej wolności prasy i nauczania powszechnego. Proponował też zawsze walkę klas.

Dla charakterystyki całego tego ruchu dodać należy, że bez względu na różnice kierunków wypowiadał się za międzynarodowym charakterem dążeń proletarjackich i za wyzwoleniem narodów uciśnionych, a w ich liczbie i Polski. Dodać też należy, że w ruchu tym dużą rolę odgrywali Irlandczycy.

Wskazując dotychczas na pewne analogje ruchu czartystowskiego z ruchem współczesnym w rozmaitych jego odłamach, należy też wskazać i na różnice. Otóż czartyści, będąc niezadowoleni z teraźniejszości i myśląc o lepszej przyszłości, zwracali niekiedy tęskny wzrok i ku przeszłości. Dla większości jego uczestników ideałem było powrócić do ziemi, do tego, aby każdy mógł posiadać mały kawałek gruntu, któryby wystarczał na utrzymanie; zwalczając kapitalizm z powodu jego skutków ujem-