CCF20081226027

770

twencje tych zda-

>y nastąpiło naru-ale niemal całości wzeżyć ludzi, któ-ednich informacji i więc nad zacho-bodźców i w któ-yło konieczne dla » paru godzinach bena stan lękowy temu nastawień), wiają się halucy-izacji, a w końcu )•

stawą nastawień riwości potrzeb, potrzebami po-ychologicznymi. ików fizycznych rymaga określo-Dwiednich sub-niszczenie, brak rencji prowadzi wadzi także do

djenie nie spro-ychiczne nie są l spontanicznej waż uniemożli-

yiadczenje jest łady, które nie ało — powstają w tego rodzaju ie się w psychi-o „niespełnial-iom, ale nigdy

a myśli fakty lhodzi miano-

Osobowość

771

wicie o te pojęcia potrzeby, których używa się do opisania braków wynikających ze struktury czynności człowieka, ponieważ bez uzupełnienia braku czynność nie może dojść do skutku lub nie może przebiegać prawidłowo. Tak więc potrzebujemy młotka, gdy chcemy coś przybić, biletu do kina, gdy usiłujefny dostać się na interesujący nas film, przychylności urzędnika, który załatwia naszą sprawę itp. We wszystkich przytoczonych i podobnych wypadkach potrzeba była zjawiskiem chwilowym, wynikającym z natury przedsięwzięcia, które realizujemy i znikała wtedy, gdy przedsięwzięcie zostało zakończone. Była to potrzeba ze względu na cel, do którego osiągnięcia zmierzaliśmy. Jej zaspokojenie nie wpływało na równowagę naszej osobowości, tylko na „równowagę” tego przedsięwzięcia, które podjęliśmy⁶. Gdy pewne przedsięwzięcia podejmujemy często, wówczas przedmiotu, który umożliwia nam realizację owego przedsięwzięcia potrzebujemy na stałe — np. stale może być nam potrzebny młotek, przydałoby się nam mieć stale bilet wstępu na wszystkie filmy (albo coś analogicznego — np. telewizor), mogłoby być też dla nas pożyteczne, gdyby osoba, od której stale jesteśmy zależni darzyła nas względami. Tak więc powtarzalność pewnych stosunków i pewnych kierunków działań może sprawić, że w sposób stały jesteśmy uzależnieni od posiadania pewnych przedmiotów, pewnych uprawnień, oraz od pewnych postaw innych osób wobec nas. Ale nawet w tych wypadkach owa zależność nie ma wartości sama przez się — brak tych przedmiotów nie grozi naruszeniem równowagi naszej osobowości, jeżeli nie będziemy podejmować przedsięwzięć wymagających tych przedmiotów.

W tego rodzaju wypadkach mówi się wprawdzie o potrzebach, ale chodzi tu o zjawiska innej natury. Warto by nawet nazwać je inaczej, ponieważ występują one okazjonalnie, podczas gdy potrzeby psychiczne (psychologiczne) we właściwym sensie tego słowa, to właściwości warunkujące egzystencję osobowości jego takiej. Bez zaspokojenia tych potrzeb osobowość nie może istnieć ani prawidłowo spełniać swych funkcji. Dlatego też czasami potrzeby tego rodzaju nazywa się podstawowymi. Natomiast potrzeby uwarunkowane strukturą czynności — potrzebami instrumentalnymi. Deprywacja potrzeb instrumentalnych stwarza człowiekowi kłopoty, a deprywacja podstawowych potrzeb psychologicznych jest nieszczęściem.

W określonych warunkach może dojść do przekształcenia potrzeb instrumentalnych w potrzeby podstawowe (zjawisko to bywa nazywane autonomią funkcjonalną, por. G. Allport, 1964).

Mechanizmy regulacji

Rozpatrując osobowość jako centralny system regulacji i integracji czynności, stawiamy sobie z kolei pytanie, jak system ten jest zbudowany? Można przyjąć, że w systemie tym da się wyróżnić pewne subsystemy, pewne mechanizmy regulaqi.

⁸ Pośrednio jednak zaspokojenie lub niezaspokojenie tej potrzeby może wpłynąć na stan potrzeb osobowości, jeżeli wynik działania ma znaczenie dla zaspokojenia tych potrzeb.