CCF20100416007

74 WYCHOWANIE A ROLE PŁCIOWE

mentów z pianki. Z kolei oferta dla chłopców' (o czym można wnioskować z rysunków postaci chłopięcych na tych stronach) obejmuje 8 tematycznych zestawów klocków Lego, plastikowe klocki liczące ponad 250 elementów, zestawy zabawek: garaże (trzy rodzaje), myjnia samochodowa, tor wyścigowy, zestaw budowlany, cztery rodzaje zestawów narzędzi do majsterkowania, kilka kolejek elektrycznych, różne pojazdy (wóz strażacki, autobusy, samochody ciężarowe i. budowlane, osobowe, wyścigowe) oraz zestawy militarne i pojedyncze zabawki związane z wojskiem (czołgi, wozy pancerne, karabiny, pistolety), a także modele d^skfejania.-Trudno o lepszy przykład typizacji płciowej)

Badaniapmawiane' przez Carol N. Jack-lin wiele mówią o stosunku rodziców do zabawek. W jednym z ekspeiymentów matki, mając do wyboru lalkę, pociąg i rybę, dawały dziecku częściej lalkę, gdy były przekonane, że bawią się z dziewczynką, a pociąg, gdy sądziły, że dziecko jest chłopcem. Interesujące jest to, że badanie zakładało celową dezinformację co do pici dziecka (większość kobiet nie rozróżniała pici ubranych niemowląt). Postrzegały one dzieci jako dziewczynki lub chłopców i zachowywały się wobec nich odpowiednio do ich pici tylko na podstawie informacji od eksperymentatora (Ta-vris, Offir, 1977, s. 172-173). Podobny sposób postępowania został wykorzystany w obserwacji reakcji dorosłych na zachowania półrocznych dzieci. Jeśli badani myśleli, że mają do czynienia z chłopcem, gesty dziecka były interpretowane jako zaproszenie do zabawy, a gdy podobne ruchy wykonywała domniemana dziewczynka - dorośli interpretowali je jako oznaki lęku i przytulali dziecko (za: Jacklin, 1983, s. 13).

Badania te dowodzą, jak duże znaczenie dla odmiennego traktowania dziecka ma jego pleć metrykalna. Kanadyjscy badacze wykazali, że rodzice są przekonani o istnieniu różnic osobowościowych między dziewczynkami i chłopcami. Chłopców w porównaniu z dziewczynkami określali jako bardziej gruboskórnych, hałaśliwych, aktywnych, skłonnych do rywalizacji, samodzielnych, a dziewczynki jako bardziej schludne, spokojne, wrażliwe, emocjonalne i chętne do pomocy w domu (za: Tavris, Offir, 1977, s. 172). Takie opisy wynikały być może r~z~bbserwacji, ale należy też wziąć pod \ uwagę psychologiczną teorię „samospel-niającej się przepowiedni”, mówiącą i o tym, że zachowania ludzi zmieniają się [ pod wpływem oczekiwań innych. Refero-wane wyżej przykłady oraz nieliczne jak dotąd badania nad hermafrodytami wydają się stanowić potwierdzenie hipotezy, że świadomość pici dziecka wpływa na postrzeganie jego cech osobowościowych i odmienne traktowanie (Blaim, 1986, s. 67-68; Badinter, 1993, s. 52-54).

3.3.3.

Aktywność własna dzieci

Jeśli przyjrzymy się zabawom i innym zajęciom chłopców i dziewczynek, okaże się, że istnieją różnice, które pogłębiają się wraz z wiekiem. Potwierdzają to wnioski obszernej metaanałizy, obejmującej 170 badań dotyczących różnych aspektów socjalizacji rodzicielskiej. Dziewczynki częściej wybierają spokojne zabawy w domu, a ich sportowe zajęcia charakteryzują się mniejszą rywalizacją niż w przypadku chłopców (Lytton, Romney, 1991, s. 267 i nast.). Być może odmienne preferencje wynikają po części

z czynników genetyczno-hormonalnych, co sugerują zwolennicy koncepcji biologicznych, jednak wydaje się, że i tu znaczenie ma społeczne uczenie się (obserwacja zachowań modeli tej samej pici i przeciwnej oraz różnicujące praktyki rodzicielskie).

- Wielu badaczy stwierdza, że dziewczynki znajdują się pod dużo ściślejszą ku-rateląmz chłopcy (Delamont, 1980, s. 42; Fóntana, 1988, s. 9; Newson, Newson, 1978, s. 33-34). Chłopcom pozwala się przebywać poza domem bez opieki, podczas gdy dziewczynki zwykle pozostają na zewnątrz tylko w towarzystwie starszych osób. Niewątpliwie większy lęk rodziców

0    dziewczynki ogranicza ich swobodę, możliwość eksploracji otoczenia i dowolność w wyborze zajęć. W badaniach Kelly

1    współpracowników zestawiono zajęcia, jakiną oddają się jedenastoletni uczniowie w domu (1982, s. 291-294). Choć zarówno chłopcy, jak i dziewczynki pomagają

o w pracach domowych, istnieją pewne różnice między nimi/Zdecydowanie więcej dziewczynek niż chłopców zmywa naczynia, sprząta, nakrywa do stołu, a wyłącznie córki piorą i cerują. Synowie z kolei częściej niż córki dokonują drobnych napraw, pracują w ogrodzie i myją samochody. Wynika z tego, że dziewczynki znacznie częściej wykonują prace co-dzjennejgdy .chłopcy- okazjonalne. Na Q pytanie o sposób spędzania jczaśu wolnego 'przez dzieci rodzice odpowiadali, że synowie poświęcają czas głównie na sport, zabawy z innymi chłopcami, oglądanie telewizji i rozwijanie zainteresowań poznawczych, a córki na sport, prace domowe, czytanie i własne zainteresowania. Warto podkreślić, że szycie czy gotowanie rodzice uznawali za zajęcia dowolne dziewczynek, choć* w istocie są to prace domowe. Podobne prawidłowości

zaobserwowali John i Elisabeth Newso-nowie, zwracając uwagę również na to, że chłopcy więcej prac wykonywali poza domem (ogród, podwórko, chodzenie na posyłki), a dziewczynki - wewnątrz domu (Newson i in., 1978, s. 36-37).

Wyniki amerykańskich badań są świadectwem, żeOdziewczynki są bardziej ukierunkowywane na sprawy i prace domowe niż chłopcy3(Fontana, 1988, s. 9). Podobnie jest w Polsce. Z danych CBOS dobitnie wynika, że znacznie więcej córek niż synów angażowanych jest do codziennych prac domowych (CBOS, 1993d, s. 7). Tylko dziewczynki przygotowują posiłki, zmywają naczynia, piorą, prasują, naprawiają odzież. Natomiast chłopcy częściej wyrzucają śmieci oraz przygotowują opal i noszą wodę, jednak dwie ostatnie czynności dotyczą niewielkiej liczby gospodarstw domowych. Podział obowiązków w polskich rodzinach nadal jest bliski tradycyjnym wzorcom ról płciowych.

Z powyższych badań i obserwacji życia codziennego wynika jednoznacznie, że dziewczynki bardzo wcześnie przygotowywane są do tego aspektu roli kobiecej, który wiąze się z prowadzeniem do-miLr,_Ódmienność zabaw i zajęć ma duże znaczenie dla rozwoju osobowości chłopców i dziewczynek. Różne rodzaje akty- ) wności sprzyjają rozwijaniu odmiennych ( zdolności i umiejętności, na przykład ) podczas typowych dla chłopców zabaw C ruchowych i konstrukcyjnych ćwiczy się / wyobraźnię przestrzenną i pomyslo- \ wość, a podczas charakterystycznych dla C dziewczynek zabaw tematycznych czy / innych opartych na współpracy rozwija N się umiejętności interpersonalne i nasta- / wienie prospołeczne. Zachęcanie dzieci \ do takich lub innych zabaw jest drogą do j rozwijania określonych zdolności i cech ? osobowości.