CCF20110330030

Pomiędzy jedną a drugą sesją ocen, po usunięciu próbek, pomieszczenie 3 powinno być intensywnie wentylowane przez co najmniej 15 min.

4.3.    Znormalizowane wytyczne projektowania laboratorium

ANALIZY SENSORYCZNEJ

Istotność wymienionych wyżej warunków dla uzyskania poprawnych! wyników ocen sensorycznych sprawiła, że wytyczne do projektowania pracowni (laboratorium) analizy sensorycznej stały się przedmiotem międzynarodowej normalizacji w ramach ISO. W roku 1988 została opracowana norma ISO 8589, która została przyjęta przez Polski Komitet Normalizacyjny Jj jako polska wersja wymienionej wyżej międzynarodowej normy (PN-ISO ; 8589:1998).

4.4.    Skomputeryzowane systemy w analizie sensorycznej

Od połowy lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia komputery w labo-g ratoriach sensorycznych znalazły coraz bardziej powszechne zastosowanie^ nie tylko do statystycznej obróbki danych i ich wizualizacji w postaci róż-: nego typu wykresów, ale również do przygotowania testów i rejestracji itv! dywidualnych wyników, zamiast tradycyjnego ich zapisu na kartach oceny.! Stało się to podstawą do opracowania całkowicie skomputeryzowanych sy-.-, stemów, nazywanych początkowo „laboratoriami sensorycznymi nowej generacji" (Baryłko-Pikielna, 1992). W laboratoriach tych nadal podstawowymi „narzędziem pomiarowym" pozostaje aparat zmysłowy człowieka (a ściślęjjf specjalnie wybranego i wyszkolonego zespołu ludzi - analitycznego paneli lu sensorycznego). Jednak cała procedura laboratoryjna, jak przygotowanie) testu, rejestracja indywidualnych wyników, uzyskanie średnich i miar dysJ persji oraz dalsze statystyczne i graficzne opracowanie wyników odbywa sięl w systemie skomputeryzowanym, zgodnie z odpowiednim specjalistyczny!)}' oprogramowaniem.

Z punktu widzenia sprzętowego (hardware) system składa się z kompc tera zarządzającego (serwera) oraz komputerów stanowiskowych, umiesz czonych na indywidualnych stanowiskach ocen. Tworzą one małą sieć lol kalną*. Specjalistyczne oprogramowanie użytkowe (software) pozwala automatyczną realizację procedury analitycznej w zakresie podstawowych metod (testów) sensorycznych, jak testy różnicowe, szeregowania, skalowH nia, profilowania oraz pomiaru zmian intensywności wrażenia w czasie (me toda „time-intensity").

Zastosowanie komputerów w różnych dziedzinach analityki stało sit powszechne; również coraz bardziej powszechne jest zastosowanie skompr

Doświadczenie wskazuje, że sieć ta z uwagi na zapobieganie możliwości zakłóceń zewnęttj nych powinna być autonomiczna - wyłączona z ogólnego systemu połączeń sieciowych iii nych komputerów w danej instytucji lub firmie.

gazowanych systemów w analizie sensorycznej. Zadecydowały o'tym trzy sądnicze przesłanki. Pierwsza z nich to fakt, że system komputerowy wy-isza niejako absolutną standaryzację analiz sensorycznych we wszystkich Ifadiach ich realizacji (przygotowania testu, zbierania wyników oraz ich opra-gowania). Jak wiadomo jest to podstawowy wymóg metodyczny uzyskania Jpkładnych, powtarzalnych, a przez to wiarygodnych wyników tych analiz, igfuga przesłanka komputeryzacji analizy sensorycznej, to zasadnicza redukcja ilości prac technicznych (i czasu) związanych z przygotowaniem ocen i interpretacją wyników. Pozwala to na skupienie się eksperymentatora nad tak |istotnymi problemami, jak staranny wybór metody i przygotowanie planu poświadczenia w najbardziej precyzyjny sposób spełniającego postawione IfŻadanie oraz pełne i wszechstronne wnioskowanie na podstawie uzyskanych ^odpowiednio przetworzonych wyników. Wreszcie trzecia ważna przesłanką, to uniknięcie konieczności przenoszenia indywidualnych wyników z kart IgBeny do arkuszy zbiorczych, co nie tylko jest pracochłonne, ale także może ;być okazją do nieuniknionych błędów i pomyłek, obniżających dokładność ^wiarygodność uzyskanych danych. Automatyczna konwersja indywidualnych ocen do postaci standardowej macierzy danych (indywidualnych i/lub średnich) pozwala na dalszą ich statystyczną obróbkę, „on łine" w tym sa-I rnym programie, lub przy użyciu dowolnego pakietu statystycznego.

Powyższe funkcje w mniej lub bardziej zaawansowanej formie realizu-Plją dostępne na rynku specjalistyczne „sensoryczne" pakiety programowe, y. wśród których aktualnie najbardziej znane w Europie to kanadyjski system CSA (Compusense Inc., Guelph, Ontario, Canada) oraz francuski FIZZ ||Biosystemes, Couternon, France).

W Polsce już pod koniec lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia z inicjatywy Pracowni Analizy Sensorycznej Instytutu Żywności i Żywienia §|a następnie Centrum Agrotechnologii i Weterynarii PAN) we współpracy (firmą Caret Sp. z o.o. rozpoczęto systematyczne prace nad opracowaniem fjasnego systemu oprogramowania wspomagającego analizy sensoryczne, spełniającego wszystkie wymienione wyżej warunki i funkcje. System ten Bod nazwą ANALSENS został opracowany i wdrożony, a następnie kolej-|e jego wersje były doskonalone i rozszerzane, nadążając za modernizacją igrzętu komputerowego i programów operacyjnych - zaś z drugiej strony ykorzystując dotychczasowe doświadczenia w zakresie praktycznego ich astosowania.

IJTERATURA

prylko-Pikielna N. (1992): Laboratorium sensoryczne nowej generacji - skomputeryzowane systemy w analizie sensorycznej. Przem. Spoż., 46, 7,170-173.

SÓ 8589:1988. Sensory analysis. General guidance for the design of test rooms. pilgaard M., Civille G.V., Carr B.T. (1991): Sensory evaluation techniąues (2^ncl ed.). CRS Press, Inc., Boca Raton.

97