chalmers0164

166    Obiektywistyczna koncepcja

znacznie więcej materiału, niż miał do dyspozycji Archimedes.¹ Podobnie dzieła Ptolemeusza i Al Hazena otwierały możliwości rozwoju optyki, których nie wykorzystano aż do czasów Galileusza i Keplera. V. Ronchi, badający ten problem, pisze: „Chociaż nie wiemy, kto pierwszy wymyślił szkła soczewkowe, znamy dość ściśle datę ich pierwszego użycia. Stało się to gdzieś pomiędzy 1280 i 1285 rokiem. Pierwszy teleskop jednak nie pojawił się przed rokiem 1590. Dlaczego trzeba było aż trzech całych wieków na to, aby ustawić jedno szkło soczewkowe przed drugim?”¹²

Ronchi stara się następnie wyjaśnić, dlaczego nie wykorzystano tej obiektywnej możliwości. Opisując te obiektywne możliwości posługuje się materiałem z historii, fizyki i filozofii, który nie był dostępny w badanym okresie. Adekwatny opis obiektywnych możliwości i stopni płodności możliwy jest dopiero post factum. Zastrzeżenie (iv) jest więc w pewnym sensie właściwe. Jednakże fakt, że uczeni nie są i nie muszą być świadomi stopnia płodności ich programów, jest siłą mojego stanowiska, a nie jego słabością. Jest to po prostu cecha umożliwiająca obiektywistyczną koncepcję zmiany teorii w nauce, dzięki której można uniknąć elementów subiektywistycz-nych zawartych w koncepcji Lakatosa.

3. OBIEKTYWISTYCZNA KONCEPCJA ZMIANY TEORII W FIZYCE

Teraz mogę zaproponować obiektywistyczną koncepcję zmiany teorii w fizyce nowożytnej, która obowiązuje w ramach pewnych istotnych ograniczeń; ograniczenia te omawiam w punkcie czwartym. Koncepcja ta opiera się na założeniu, że w społeczeństwach, w których istnieje działalność praktyczna znana jako nauka fizyki, istnieją również uczeni posiadający określone umiejętności, zasady i skłonności umysłowe, umożliwiające im rozwijanie tej nauki. Muszę na przykład założyć, że w sytuacjach, gdzie obiektywistyczna

1

   Gdy idzie o związki między dziełem Archimedesa i Galileusza, por. Maurice Clavelin, The Natural Philosophy of Galileo, M. I. T. Press, Cambridge, Massachussetts 1974, rodział 3.

¹²    V. Ronchi, „The Influence of the Early Development of Optics on Science and Philosophy” w: Galileo: Mart of Science, E. McMullin (ed.), Basic Books, New York 1967, ss. 195—206, podkreślenia w oryginale.