Ciepiałkowska8

Rozdział 6

łościowych zaburzeń rozwoju, takich jak autyzm dziecięcy albo różne choroby neurologiczne¹.

Upośledzenie umysłowe znaczne (4 do 5 odchyleń standardowych). Ten typ zaburzenia jest podobny do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności intelektualnej pod względem zarówno obrazu klinicznego, jak i genezy, patome-chanizmu oraz współwystępujących zaburzeń neurologicznych i psychicznych. Poziom sprawności wszystkich funkcji intelektualnych jest niższy niż w grupie upośledzonych w stopniu umiarkowanym. Istnieją też poważne trudności w przyswajaniu najbardziej podstawowych umiejętności i nawyków życia codziennego. Często współwystępująuszkodzenia aparatu ruchowego, poważne wady wzroku, słuchu i inne, a także zaburzenia neurologiczne: niedowłady, porażenia kończyn, również rozliczne choroby somatyczne.

Upośledzenie umysłowe głębokie (5 i więcej odchyleń standardowych). Iloraz inteligencji nie przekracza 20, a w obrazie klinicznym mogą, choć nie muszą) dominować objawy zwiążahFze specyfikąnszkodzenia mózgu i narządów. Inteligencja osiąga poziom pozwalający na postrzeganie i doświadczanie rzeczywistości zewnętrznej i wewnętrznej w wymiarze zmysłowo-ruchowym. Umiejętności komunikacji są bardzo zróżnicowane: od braku kontaktu, nawet emocjonalnego, do rozumienia prostych poleceń i mówienia kilku słów; podobnie jest z pamięcią i uwagą. Może wystąpić brak zdolności do zapamiętania i utrzymania uwagi dowolnej albo są one minimalne.

Dla tego stopnia niepełnosprawności intelektualnej charakterystyczne są ciężkie wady neurologiczne i fizyczne, które upośledzają zdolność do poruszania się, a czasami też percepcji rzeczywistości. Mogą pojawiać się takie choroby, jak nietypowy autyzm, padaczka i schorzenia somatyczne (Kościelska 1995; ICD-10, 2000; Siwek 2006).

6.4.2. Przyczyny biologiczne i społeczne

Znaczenie czynników biologicznych i środowiskowych w genezie i pato-mechanizmie upośledzenia umysłowego często jest bardzo zróżnicowane, ponieważ udział każdego z nich zmienia się w zależności od głębokości zaburzenia. W głębszych postaciach zdecydowanie większe znaczenie mogą mieć przyczyny biologiczne, natomiast w lżejszych sytuacja rodzinna i społeczna, w której dziecko wzrasta. Uwarunkowania biologiczne występują przeważnie w okresie prenatalnym, okołoporodowym i poporodowym, natomiast czynniki środowiskowe, jak się okazuje, są decydujące w późniejszym okresie życia dzieci, w którym albo na skutek urazów mózgu, albo zaniedbań wychowawczo-edukacyjnych nie dochodzi do ich prawidłowego rozwoju poznawczego.

Lekkie upośledzenie często ma charakter rodzinny, ponieważ ryzyko jego wystąpienia zwiększa się aż do 50%-60%, gdy oboje rodzice są upośledzeni

w stopniu lekkim. Rezi potezę, że niższy ilora; iloraz inteligencji przeć wym bliźniąt i dzieci a< nie tylko na drodze prz< stymulacji rozwoju intf et al. 2001). Głębszy umiarkowany i znaczm efektem nie tyle przek; ile nowych, pojawiając nowych i chromosomo Stieglitz 2005).

Choć przyczyny poj końca wyjaśnione i em -następuj ące grupy uwa. ników wewnętrznych li

1. Mutacje genowe obok innych objawów cowanych — pod wzglę ności intelektualnej. S rakter autosomalny rec i zespół łamliwego chn z umiarkowanym stopr która powoduje zbyt r Niedobór ten wpływa kształcania jej w tyro: metabolitów, substancj wego chromosomu X, niem intelektualnym, c: ze strony matki, jak i < trójnukleotydowych pc dochodzi wówczas do cjonalnych i zniekształ Mutacje chromoso datkowego chromoson mu 21), lub delecji (w Williamsa (utrata fragi mów płciowych, na px2 nieprawidłowy rozwój (nawet w okresie dojr piersi), może, choć nie kowanym (por. tab. 6.ć

1

Zgodnie z zaleceniami ICD-10, wszelkie towarzyszące zaburzenia należy kodować oddzielnie 178    (ICD-10, 2000, s. 191).