Zdjęcie3897

52 Rozdział 2. Definicje dyslcksji

ganionych, które są niezbędne do uczenia się w sensie ogólnym, takich jak na przykład funkcje sensoryczne i intelektualne. Główny wkład Vellutino w pojmowanie zjawiska dysleksji polega na tym, że sformułował on tzw. hipotezę deficytu werbalnego, która zmieniła kierunek badań nad dysleksją i stworzyła podwaliny współczesnego jej ujęcia i roli przetwarzania fonolo-gicznego (por. rozdz. 3).

Przykładem wąskiego pojmowania dysleksji jako zaburzenia językowego spowodowanego deficytem fonologicznym jest definicja Margaret Snowling. którą możemy zaliczyć do grupy definicji „badaczy* (formułowanych na potrzeby naukowe). Pisze ona, że „dysleksją jest specyficzną formą osłabienia funkcji językowych, będącą skutkiem sposobu, w jaki mózg dokonuje enkodowania cech fonologicznych wypowiadanych słów. Jądro deficytu tkwi w przetwarzaniu fonologicznym i ma swoje źródło w słabo zróżnicowanych reprezentacjach fonologicznych. Dysleksją szczególnie wpływa na czytanie i pisanie, ale jej skutki mogą także w toku rozwoju wpływać modyfikująco na różnorodne przejawy w obrębie zachowania* (Snowling 2000, s. 213-214).

Próby uporządkowania sposobu definiowania dysleksji dokonała Uta Frith, proponując w 1999 roku, aby zjawisko to wyjaśniać na trzech poziomach - biologicznym, poznawczym i behawioralnym (por. Wprowadzenie).

Można zatem uznać, że jest to głos za szeroką definicją dysleksji-ale czy rzeczywiście definicją - raczej opisem zjawiska w całej jego złożoności z uwzględnieniem wielu kontekstów.

2.3. Definicje dysleksji stosowane w Polsce

W Polsce za pierwsze poważniejsze opisanie zjawiska, któremu nadano nazwę dysleksją, należy uznać tekst Anny Drath z 1959 roku. Autorka ta podaje, że dysleksją rozwojowa jest to niemożność opanowania umiejętności prawidłowego czytania. Wyklucza ona w tym przypadku wady receptorów, zaniedbania pedagogiczne, schorzenia somatyczne, niedorozwój umysłowy i zaburzenia afektywne jako możliwe wyjaśnienia zaistniałych trudności. Dysleksją występuje u dzieci, u których w okresie przedszkolnym można stwierdzić zaburzenia mowy, zaburzenia w orientacji czasowo-przestrzenncj i pewne zaburzenia motoryki. Za najpoważniejsze przyczyny błędów w czytaniu (Drath 1959) podaje zaburzenia słuchu (przedłużenie czasu percepcji słuchowej) oraz zaburzenia mowy (obok wadliwej wymowy, także brak synchronizacji ruchowego aparatu mowy, osłabienie rozumienia mowy i stosowania prawideł gramatycznych).

Opis len wydaje się niezwykle bliski współczesnemu spojrzeniu na dysleksję, mimo że definicja ma charakter wykluczający. Nie ma tu odniesienia do jej biologicznego podłoża, ale wskazanie mechanizmów poznawczych wydaje się dość trafne.

Mimo tej publikacji w Polsce na wiele lat zapomniano o dysleksji, a sposób przedstawiania jej w pracach Spionck nieco zmarginalizował zjawisko, traktując je jako skutek prostych deficytów percepcyjno-motorycz-nych poddających się terapii. Zdaniem Spionek dysleksją i dysgrafia to „wyłącznie takie trudności w czytaniu i pisaniu, które są spowodowane deficytami rozwoju funkcji percepcyjno-motoiycznyeh, obliczanymi w stosunku do wieku dziecka, a ocenianymi również w relacji do jego ogólnego poziomu umysłowego” (1970, s. 222). Szczegółową analizę teorii Spionek znajdzie Czytelnik w podrozdziale 3.3.1.

Dzięki działalności Marty Bogdanowicz od lat 70. - najpierw dość nieśmiało i lokalnie (ośrodek gdański), potem coraz szerzej - problematyka dysleksji na nowo stała się przedmiotem analiz, prac naukowych i licznych kontrowersji w środowisku związanym z edukacją. Zawdzięczamy jej uporządkowanie pojęciowe w zakresie rozumienia szerokiego dysleksji jako syndromu oraz wąskiego rozumienia jako trudności w czytaniu, obok trudności z poprawnym pismem i techniką pisania (odpowiednio dysorto-grafia i dysgrafia). Terminologia ta oraz podział odnoszący się do objawów trudności (czytanie versus pisanie) stały się podstawowe w naszym kraju i zostały głęboko zakorzenione w świadomości społecznej i w dokumentach edukacyjnych. Warto jednak przy tym zaznaczyć, że zjawisko izolowanych zaburzeń w pisaniu nie jest dysleksją (por. rozważania w rozdz. 8).

Obok definicji Światowej Federacji Neurologów opisanej w podrozdziale 2.2, w Polsce popularnością cieszą się głównie definicje praktyków -czyli definicje Europejskiego Towarzystwa Dysleksji (European Dyslem Association - EDA) czy Międzynarodowego Towarzystwa Dysleksji (International Dyslem Association - IDA) i one najczęściej bywają cytowane. Definicja IDA z 1994 roku (wówczas Orion Dyslem Society) pokazuje, że „dysleksją jest jednym z wielu różnych typów trudności w uczeniu się. Jest to specyficzne zaburzenie o podłożu językowym i konstytucjonalnej etiologii, charakteryzujące się trudnościami w kodowaniu pojedynczych słów, zwykle odzwierciedlające niewystarczające zdolności przetwarzania fono-logicznego. Te trudności w kodowaniu pojedynczych słów są nieoczekiwane w relacji do wieku oraz innych zdolności poznawczych i umiejętności szkolnych. Nie są one rezultatem ogólnego opóźnienia rozwoju czy osłabienia wrażliwości zmysłowej. Dysleksją manifestuje się zróżnicowa-