Zdjęcie3916

90 Rozdział 3. Przyczyny dyslcksji

ciało komórkowe, niewielka liczba rozgałęzień, a ich funkcja Jest związana z rozpoznawaniem kolorów i drobnych szczegółów.

Około 10% obszaru siatkówki stanowią komórki, które są większe od pozostałych- Tworzą one tzw. system wielkokomórkowy (magnoccluiar-ny). Charakteryzuje je większe dało komórkowe, większa mielinizacja. a zatem większa szybkość przewodzenia Mimo że jest ich mniej, zbierają one światło z większego obszaru i reagują szybciej w odniesieniu do bodźców z większej przestrzeni, a zatem odpowiadają za spostrzeganie bodźców wzrokowych o charakterze czasowym oraz zmian w czasie związanych zni-ebem (Borkowska 2006). Są natomiast mało wrażliwe na drobne szczegóły. Komórki te mają połączenia z pierwotną korą wzrokową w części potylicznej poprzez warstwy wielkokomórkowe w głównym jądrze drogi wzrokowej (jądrze kolankowym bocznym wzgórza).

Wychodząc z koty piętwszorzędowej, system wzrokowy dzieli się u dwa szła In, w których przebiega przetwarzanie informacji wzrokowych -drogę grzbietową i brzuszną.

Droga grzbietowa jest zdominowana przez neurony wielokomórkowe, wyspecjalizowane w detekcji ruchu, kontroli ruchów oka i kończyn, mają one projekcje do zakrętu nadbrzeżnego i kątowego skroniowego orar tylnej koty ciemieniowej. System ten łączy się z okolicami około ruchomymi, odpowiedzialnymi za kontrolę mięśni gaiki ocznej, a także m.in. z móżdżkiem. Uważa się, żc droga grzbietowa wiąże się także z koordynacją wzro-kowo-ruchową {ibidem).

Droga brzuszna składa się w podobnym stopniu z komórek wielkich i małych, a jest odpowiedzialna za rozpoznawanie wzrokowej formy słowa (kształt, kolor i wzór). Ma ona połączenia z korą skroniową {ibidem).

U wielu osób z dyileksją występuje mniejsze pobudzenie obszarów wzrokowych drogi grzbietowej w odpowiedzi na poruszające się bodźce wzrokowe (Eden i wsp. 1996; Demb i wsp. 1997). Uczne badania profesora Steina i jego zespołu były ukierunkowane na wykrycie uszkodzenia systemu wielkokomórkowego u osób z dysleksją.

Za prekursora hipotezy deficytu wielkokomórkowego należy uznać Lovegrove'a i współpracowników, którzy w badaniach z lat 80. (Louegro*e i wsp. 1980; Martin i Lovegrove 1987) wykazali zaburzoną wrażliwość na kontrast u osób z dysleksją. Wrażliwość ta dotyczyła zwłaszcza form o niskich częstotliwościach przestrzennych (szerokie pasld) i wysokich częstotliwościach czasowych (szybkie miganie).

Rezultaty te uznano wówczas za przejaw wybiórczych uszkodzeń systemu nazwanego „szybkim” {mmsient). Należy wszakże zaznaczyć, że za-

burzenia le odnaleziono zaledwie u 1/3 badanych dzieci z dysleksją i nie dotyczyły one materiału literowego, a więc nie łączyły się bezpośrednio ze specyfiką czytania (Amitay i wsp. 2003).

W badaniach Steina i współpracowników (Stein 2004) wykorzystywano tzw. testy kinematogramów, polegające na tym, iż na dwóch panelach obserwowanych jednocześnie przez osoby badane poruszały się drobne punkty. Tylko na jednym ruch był uporządkowany - punkty tworzyły rodzaj chmurki o zgodnym torze ruchu. W czasie badania stopniowo zmniejszano liczbę punktów w chmurce. W ten sposób ustalano próg spostrzegania spójnego ruchu. Dyslektycy w tym zadaniu okazywali się znacznie słabsi. Tego typu deficyty potwierdziły także liczne badania z zakresu psychofizjologii, elektrofizjologii i ncuroobrazowania (ibidem). Stein podkreśla także, że wiele badań pokazuje obecność wybiórczych deficytów w dysleksji - dotyczących spostrzegania ruchu (system magio), a nie wykazuje takich różnic w innych aspektach spostrzegania (system porvo). Potwierdzałoby to w jego opinii szczególny rodzaj problemów dyslektycznych.

i.2.4.1. System wielkokomórkowy a czytanie i pisanie

Główne wyzwanie teorii deficytu wielkokomórkowego to wyjaśnienie tego. jak system wielkokomórkowy wiąże się z czytaniem i pisaniem. Stein (2004) rozważa następujące aspekty tego zagadnienia:

1.    Analiza ruchów oczu w czytaniu - w czasie czytania oko wykonuje mchy sakkadyczne, które występują pomiędzy krótkimi okresami fiksacji, podczas której następuje właściwe czytanie. Można powiedzieć, że system małokomótkowy (panocelular) ma decydujące znaczenie podczas fiksacji, jednak sakkady muszą być kontrolowane przez system wielkokomórkowy. Stein (ibidem) pisze, że aktywność komórek magio jest tu konieczna, aby wymazać obraz powstały dzięki działaniu komórekparno z poprzedniej fiksacji. Niewłaściwe funkcjonowanie komórek magio powoduje zatem, że filety z poprzedniej fiksacji nakładają się na siebie - nie zostało to jednak potwierdzone w badaniach.

2.    Kierowanie uwagi wzrokowej, kierowanie ruchem oczu, przeszukiwanie wzrokowe - te trzy sprawności są obniżone w dysleksji, a zarazem zależne od sprawności systemu wielkokomórkowego.

3.    Badania korelacyjne dla sprawności w zakresie czytania i pisania oraz sprawności systemu wielkokomórkowego - najważniejsze rezultaty, które mogą rzucać światło na ten związek to: