Zdjęcie3914

86 Rozdział 3. Przyczyny dyslcksji

U dorosłych z dysleksją tylna droga jest wyraźnie zredukowana. KJo-czowc kompoocnIY drogi grzbietowej, up. lewy zakręt kątowy (angularfr na). wykazują aktywność, która pozytywnie koreluje z wynikami tesla czytania u osób bez truAwśri. natomiast-co dekawe-zauważono negą. rynną korelację n dorosłych z dysleksją (Rumsey i wsp. 1999). Jeśli cbodti

0    drogę hnnuią wyniki badań PET i nmgnetoeącefalograficznydi wyka.

jęj ^lyw^cji ni^yab-żni*- nd języka tangiekkiego. francuskiego

1    włoskiego) (Ifclenms i wsp. 1999).

Mino że prowadzi ssę wiele badań dotyczących dolnych okolic uduwili w lewej póttadi oraz obszarów w półkoli prawej, dzją one

yaopi rezultaty

ProbąpogntbiraśamzłiieżaychrezBltatów stały Sie neurofimkrjiiMl. ae halinti icgwoyuwe 144 dzaed z dysleksją w porównaniu z grupą koo-tzołaa (Shaywztz i wsp. 2002). Uitatzb one, że aktywność fMRl w lewej i pnwry dakzej okolicy antowej wzrasta z wiekiem w czasie zadań z ranni. Uważa się. że te rezultaty potwierdzają hipotezę kompensacji: wzrastająca aktywacja przednich iłub prawostronnych obszarów wskazuje ar próby pokonania trudności w angażowaniu procesów zwykle dotyczących tyśnuch obszarów lewej półkuli-

Podsumowując rezultaty badań, można powiedzieć, że wskazują one na zakłócenie współpracy między drogą brzuszną i grzbietową w czytania (Detnonct i wsp. 2004).

Ze względu na znaczenie czynnika fonologicznego w dyslcksji poszu-ktwauo wskaźników ueurofunkcjonalnych dla zadań fonologicznych, werbalnych zadań pamięciowych i słuchowej prezentacji werbalnych bodicór. Większość badań wykazała redukcję aktywności w okolicach bruzdy Sjlwiu-sza raczej w lewej półkuli niż bilateralnie. Bywa to interpretowane jako sto- j tek zaburzeń połączeń wewnątrzpólkulowych w okolicy okotosylwiuszowej, I klóre są istotne dla procesów fonologicznych (Dćmonet i wsp. 2004).

Do badań neurofunkcjonalnych należą także poszukiwania uwanrn- I kowań dyslcksji w zakresie funkcjonowania wzrokowego. Ze względu m I popularne poglądy, iż w dysleksji występują często błędy tzw. wzroków w czytaniu - wielu badaczy poszukuje dowodu na deficyty wzrokowe. Hipoteza zakładająca zbyt długie trwanie śladu wzrokowego (visualpersisun- I ce) - łącznie z wynikami badań dotyczącymi wrażliwości na kontrast-data j początek tzw. teorii wiclkokomózkowej (Habib 2000,2004).

Zakłada ona, że jedna z dwóch dróg nerwowych biegnących od siatkówki do mózgu, tzw. droga wielko komórkowa, u osób z dysleksją jest zmieniona (np. występuje osłabienie aktywacji określonych części podczas

percepcji ruchu). Potwierdza to wiele badań psychofizjologicznych, ciek trofizjologicznych i z wykorzystaniem techniki ncuroobrazowania (por. przegląd Stein 2004). Ostatnio jednak wartość tej teorii jest podważana właśnie z powodu braku powtarzalności wyników badań Steina i zespołu (Skołtuń 2000; Amitay i wsp. 2002; Johannes i wsp. 1996; i inni). Efekt wielkokotnórkowy wydaje się dość subtelny, a może się pojawiać tytko w ograniczonych warunkach (Bednarek i Grabowska 2002). Dokładny opis teorii wielko komórkowej znajdzie Czytelnik w następnym podrozdziale.

Kolejna grupa badań dotyczy neurofunkcjonałnych podstaw hipotezy deficytu przetwarzania czasowego. Oparte one były na badaniach elektrofi-zjologicznych — metodzie potencjałów wywołanych oraz magnetocncefalo-grafii. które pozwoliły precyzyjnie lokalizować obszary mózgowe generujące nietypową czynność elektryczną, wykorzystując falę N100 i N400. Badania te potwierdziły deficyt przetwarzania słuchowego u osób z dysleksją. który maże leżeć u podstaw deficytu fonologicznego (Habtb 2004).

Dćmonet i wsp. (2004) badała percepcję kategorialną fonemów, i jej neuronalne podłoże. U osób z dysleksją wykazano spadek aktywacji w lewym za kręcie nadbrzeżnym (supra-marginal gyrus) ważnym dla przetwarzania fonologicznego (Demonet i wsp. 1996).

W porównaniu z dyslektykami osoby dobrze czytające ujawniały aktywację w słuchowej korze asocjacyjnej bilateralnie. Gdy przez dłuższy czas nie było zmiany bodźca — dobrze czytający ujawniali spadek aktywności, wykazując habituację na powtarzający się bodziec, zmiana zaś fonemu wywoływała specyficzny wzrost aktywacji. Natomiast reakcje te nie wystąpiły u osób z dysleksją. Istotne jest, że na poziomie behawioralnym dyslektycy wykonywali te zadania poprawnie, co wyraźnie wskazuje istnienie mechanizmu kompensacyjnego.

Badania z wykorzystaniem słuchowego potencjału niezgodności MMN¹¹ -AudUory mismatch negativity - są ważne dla wykrycia deficytów

" Mumatch nrgativity - tdhtti tzw. potencjał niezgodności odkryty pracz R- Naatanena i jego współpracowników (por. Naatanen 1990; Naatanen. Pomrflaincn, Tiilinen. Jiang i Alho 1993). Otrzymanie MMN zapewnia tzw. oddball laik. zwłaszcza w tzw. wersji pasywnej - wykorzystuje się obydwa kanały słuchowe - w jednym z nich prezentuje się materiał zadaniowy absor-bujijcy uwagę badanego, w drugim zaś serię złożoną z dwóch różnych bodźców dźwiękowych eksponowanych z różną częstością. Wyniki pokazują, że mimo zaabsorbowania uwagi zadaniem badani różnicują bodźce w drugim kanale: bodźce rzadsze (tzw. dewiacyjne) wywołują większą negatywizację potencjału niż bodźce częstsze (standardowe j. Mamy tu do czynienia i automatycznym i nieświadomym wykrywaniem różnicy (mismatch) między bodźcami na podnawte ich właściwości fizycznych.