Zdjęcie3913

04 Rozdział 3. Przyczyny dyiłcluji

Możliwości wykorzystaniu nowoczesnych technik, takich jak neuro obrazowanie mózgu, pozwoliły na częściową weryfikację badań ncuroan* tomicznych, w znacznym stopniu potwierdzając anomalię asymctrii planun. tempom!*. Z drugiej strony liczna grupa budań z wykorzystaniem techniki MRi na liczniejszej populacji niż w badaniach Galaburdy i zespołu nie potwierdziła jednoznacznie zaburzeń lateralizacji struktur mózgowych, oni nawet p/anurn tempom!*, wskazując natomiast inne zmiany strukturalne w dys-łcksji - np. w płacie ciemieniowym, okolicy Broca lub móżdżku.

Również badania dotyczące corpus caUosiim dają sprzeczne rezultaty. Ha bib (2004) pisze, że przypomina to rodzaj „iluzorycznej pogoni" za czymś, czego nie da się usystematyzować. Z całą pewnością możemy tylko uznać że istnieje wysokie prawdopodobieństwo, iż dysieksja łączy się z występowaniem pewnych mózgowych anomalii strukturalnych, najprawdopodobniej w lewej półkuli w okolicach związanych z mową.

Zamykając przegląd anatomicznych aspektów asymetrii mózgu w dyslcksji. należy dodać, że nowa technologia in vivo nadal jest daleka od rozwiązania problemów, które ujawniły się w pierwszych obserwacjach zespołu bostońskiego. Użycie tych metod wzbudziło dodatkowe problemy, które wymagają dalszych rozstrzygnięć (por. przegląd Ha bib 2000; Dć-monet i wsp. 2004).

3.2.3.2. Badania neurofunhcjonalne w dysleksii

"Ikonę uznające funkcjonalne podłoże specyficznych trudności w czytaniu w przeszłości zakładały opóźnienie dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego, jednak brakowało zgodności dotyczącej etiologii i symptomatologii tego opóźnienia (Bogdanowicz 1987). Już Critchley (1970) zakładał, że nieprawidłowości zapisu EEG oraz liczne mikroobjawy neurologiczne u osób z dysleksją są symptomami niepełnej dojrzałości funkcjonalnej OUN. Uważano także, że jednym ze skutków opóźnionego dojrzewania mózgu może być niemożność osiągnięcia wyższych poziomów rozwoju złożonych funkcji a nalityczno-syn te tycznych kory mózgowej w obrębie poszczególnych analizatorów oraz zaburzenia integracji informacji o różnej modalnośd (Bogdanowicz 1987; Fenczyn 1981, 1982).

Nowe dowody pokazujące funkcjonowanie systemu nerwowego w dyslcksji, ukazujące powiązania z czytaniem i procesami poznawczymi leżącymi u jego podstaw, pochodzą z badań funkcjonalnego obrazowania mózgu fMRI (Habib 2004; Dćmonct i wsp. 2004). Opis technik ncurobra-zowania znajduje się w rozdziale ósmym.

Badania funkcjonowania mózgu za pomocą neuroobrazowania wykazały, że proces czytania ogólnie rzecz biorąc aktywizuje te same obszary u dyslektyków i osób z grupy kontrolnej, jednak zauważono kilka różnic dotyczących okolicy Broca (Habib 2004). Obejmowały one zwiększoną jej aktywność w przypadku czytania sztucznych wyrazów przy jednocześnie zmniejszonej aktywności dolnego lewego obszaru skroniowego, związanego ze wzrokowym rozpoznawaniem wyrazów. Obszar ten wnikliwie przebadano z użyciem emisyjnej tomografii pozytonowej PET, wywołanych potencjałów wzrokowych, funkcjonalnego rezonansu magnetycznego i magnetoencefalografii (Habib 2004; Dćmonet i wsp. 2004). W badaniach dorosłych wykazano, że lewy dolny obszar skroniowy u osób z dysleksją opóźnia się i uaktywnia się w sposób niepetny, natomiast u dzieci stwierdzono nadaktywność obejmującą wyłącznie okolicę Broca.

Szukając wyjaśnienia tych różnic, można zwrócić uwagę na badania Shaywitz i Shyawitz (2003), które wykazały działanie mechanizmów zastępczych u osób z poważnymi zaburzeniami dyslektycznymi - dodatkowo wzmożoną aktywność okolicy Broca i obustronnie jądra ogoniastego. W przypadkach lżejszej dysleksji, w których z czasem występowała poprawa, tych mechanizmów kompensacyjnych na poziomie korowym nie zaobserwowano.

Podsumowując wyniki badań dotyczących neurofunkcjonalnego tła dysleksji, trzeba stwierdzić, że różnice pobudzenia mózgu u osób z dysleksją dotyczą głównie okolicy Broca. Okolica ta odgrywa bardzo specyficzną rolę w ekspresji mowy, głównie w aspekcie motorycznego programowania wypowiedzi. Potwierdza to niewątpliwe tlo dysleksji powiązane z mową i może mieć związek z tworzeniem umysłowych reprezentacji fonologicz-nych i ortograficznych.

Analizę neuronalnych podstaw czytania, możliwych do określenia dzięki technice neuroobrazowania przeprowadził Dćmonet i wsp. (2004) na podstawie licznych doniesień z badań. Dla tej złożonej czynności można wyróżnić trzy mechanizmy neuronalne: dwie drogi tylne, brzuszną i grzbietową dla informacji wizualnych i ortograficznych oraz obszar przedni Droga brzuszna (dte \mtral palhway) prowadzi do tylnego zakrętu wrzecionowatego (positnor fusifomi gyrus) i prawdopodobnie bierze udział w automatyczną dostępności obrazu wzrokowego wyrazów. Droga grzbietowa (thcdonal palhway) dochodzi głównie do zakrętu kątowego i nadbrzeżnego (arigular i tupramarginalis gyri) i jest zaangażowana w procesy czytania fonologiczne-go. Komponent przedni obejmuje lewy zakręt czołowy dolny (inferior-fron-id&rui), istotny dla ekspresji mowy, który łączy niejako na wyjściu aspekty fonologiczne i aitykuiacyjne (Dćmonet, Taylor i Chaix 2004).