CONVAR66

Zgodziłem się na to, sprostowałem jednak, że nie chwaliłem kwietystów jako filozofów i pisarzy, zatem nie z powodu ich osiągnięć teoretycznych, lecz jako ludzi, z powodu ich działania, a więc tylko pod względem praktyczny m; podczas gdy u Hegla jest mowa o osiągnięciach teoretycznych. W ten sposób atak został odparowany.

Pierwsze trzy sposoby są zbliżone; wspólne jest w nich to, że przeciwnik właściwie mówi nie o przedmiocie sporu, lecz o czymś innym, byłaby to zatem ignoratio elenchi⁵⁵⁾, gdybyśmy pozwolili zbyć się w taki sposób. Albowiem we wszystkich podanych przykładach to, co mówi przeciwnik, jest prawdziwe i znajduje się nie w rzeczywistej, lecz tylko w pozornej sprzeczności z tezą; zaatakowany przez niego neguje więc konsekwencję jego wniosku, przeciwstawia się zatem wnioskowaniu prowadzącemu ze słuszności jego twierdzenia do niesłuszności naszego. Jest to zatem bezpośrednie obalenie jego obalenia per negationem conseąuen-tiae⁵⁶⁾.

Nie należy przyjmować nawet słusznych przesłanek, jeżeli przewiduje się niedogodne dla nas konsekwencje. Przeciwko temu służą następujące dwa środki, sposoby 4. i 5.

Sposób 4.

Jeżeli chce się dojść do pewnego określonego wniosku, to nie należy dawać przeciwnikowi możności przewidzenia tego, lecz należy starać się, aby przyjął w rozmowie nasze luźne i rozproszone przesłanki wcale tego nie zauważając, inaczej przeciwnik będzie próbował stosować najrozmaitsze szykany. Albo też, jeżeli jest wątpliwe, czy przeciwnik się na to zgodzi, wysuwamy przesłanki tych przesłanek, stosujemy prosylogizmy⁵⁷⁾ i staramy się, aby zaakceptował przedstawione bez ładu i porządku przesłanki kilku takich prosylogizmów. W ten sposób ukrywamy swą grę, aż przeciwnik przyjmie wszystko, co nam jest

67